به گزارش پیام خانواده داود نوجوان، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، ۵ مرداد ماه در نشست علمی «ارزیابی دیدگاه‌های فقهی درباب نشوز زوجه بر مبنای اصل معروف» با بیان اینکه برخی اصل معاشرت به معروف را با نگاه حقوقی و قانونی دنبال می‌کنند ولی این محل مناقشه است، گفت: از پرسش‌های مهم در این زمینه آن است که آیا شارع در ماهیت نشوز دخالت کرده یا خیر؟
وی افزود: برای اینکه دیدگاه‌های مرتبط با نشوز را در ترازوی معروف بسنجیم، کافی است که مقدمات آن را ساقط کنیم. یک مقدمه اینکه آیا می‌توان اصلی به عنوان الزام معاشرت به معروف را با دید فقهی به قانونگذار و شارع نسبت دهیم؛ آیا خداوند از بندگان خود خواسته که معاشرت معروف با زوجه داشته باشند یا صرفا یک نوع توصیه بر حسن معاشرت است؟
نوجوان افزود: همانگونه که هر چیزی متدولوژی و روش‌شناسی مخصوص به خود را دارد فقه هم مستثنی نیست؛ وقتی ما تحلیل‌های جدید فقهی را می‌بینیم، با یک واقعیتی مواجه می‌شویم و آن اینکه انصافا روش‌هایی در برخی موارد به کار می‌روند که مسبوق به سابقه نیستند، از جمله قاعده‌سازی فقهی الزامات است.
نوجوان اظهار کرد: پرسشی که در اینجا مطرح است اینکه چرا در طول قرون متمادی بعد از اسلام، بحث معاشرت به معروف با اینکه در نظر برخی فقها مورد استناد بوده است ولی هیچگاه به عنوان الزام از آن یاد نشده است و الان در دوره معاصر ما می‌خواهیم آن را به عنوان یک اصل حقوقی جا بیندازیم. بنابراین این الزام را چگونه خواهیم توانست به شارع و خداوند نسبت دهیم؟
ابهام و چالش در الزام اصل معاشرت به معروف
استاد دانشگاه شهید مدنی آذربایجان اضافه کرد: ما باید ابتدا این الزام را ثابت کنیم و با تکیه بر آن بتوانیم برخی حقوق را برای زنان ایفا کنیم و نمی‌توان از این نقد صرفنظر کرد. همچنین باید اصول فقهی با مبناسازی لازم کنار گذاشته وی یا پذیرفته شوند.
نوجوان بیان کرد: چالش و ابهام در الزام وجود دارد و بدون اینکه این الزام اثبات شده باشد مفروض گرفته شده است، به نظر بنده در چالش‌های اخلاقی در حقوق زن و شوهر، پژوهشگران ایرانی به انحاء مختلف برخورد کرده‌اند؛ یا از آراء سنتی طرفداری می‌کنند یا آراء فقهی سنتی را به شدت مورد مخالفت قرار می‌دهند؛ گروه اول دغدغه فقهی دارند و گروه دوم هم دغدغه اخلاقی دارند و می‌گویند فلان نظر، بی انصافی است.
وی تاکید کرد: به نظر بنده هر دو دیدگاه از یک طرف بام افتاده‌اند و کسانی موفق هستند که بتوانند از منظر روش‌شناسی فقهی بین این دو رویکرد جمع کنند و به روش‌شناسی منطقی فقهی نائل شوند، یعنی آرائی تولید شود که منطبق بر فقه است و از طرفی با اصول اخلاقی هم ناسازگار نیست.
ویژگی خانواده سالم
همچنین پروانه علائی کلجاهی، روانشناس و مدیر گروه مطالعات زنان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان غربی در سخنانی گفت: برای داشتن یک خانواده سالم باید اهداف همه اعضای خانواده اعم از شوهر و همسر و فرزندن در درون خانه تامین شود. بنابراین در قانونگذاری و تبیینات فقهی باید همه اعضاء به حساب بیایند. البته طبیعتا اهداف اعضای یک خانواده گاهی متعارض است ولی هنر این است که این تعارضات حل شود و از نشانه‌های خانواده سالم رفع تعارضات است.
علائی با بیان اینکه ارتباطات در یک خانواده سالم، منصفانه و توام با احترام است و دید برد_برد وجود دارد، تصریح کرد: امر و نهی و کنایه و سرزنش و ... در چنین خانواده سالمی جایگاهی ندارد و برای اینکه خانواده‌های سالم در جامعه توسعه یابند خشت اول در تشکیل خانواده است بنابراین از موضوعات بسیار مهم آموزش‌های پیش از ازدواج است تا دو نفر با شناخت خوب از همدیگر وارد زندگی مشترک شوند و بدانند از تشکیل خانواده چه اهدافی دارند.
وی اضافه کرد: متاسفانه آموزش‌های دقیق و درست قبل از ازدواج به اندازه کافی وجود ندارد و البته برخی آموزش‌ها هم باید بعد از ازدواج وجود داشته باشد. کسی که وارد زندگی مشترک می‌شود فرض اولیه او این است که وارد فضایی خواهد شد که زندگی شادتر و موفق‌تری را به دست خواهد آورد ولی فرهنگ و محیط ما طوری است که محدودیت‌ها و سختگیری‌ها برای خانمها بیشتر است.
استاد دانشگاه شهید مدنی آذربایجان اضافه کرد: همچنین این بحث مطرح است که اگر زنی در عرصه اجتماعی، شغلی و درآمد و اقتصاد فرد موفقی است و صاحب جایگاه و موقعیتی شده است آیا باید به مثابه فردی به او نگاه شود که ممکن است این موفقیت‌ها را نداشته باشد؛ به عبارت دیگر چنین زن موفقی آیا نیاز دارد که در موارد متعدد از شوهر خود برای خروج از منزل و سایر کارها اذن بگیرد؟ آیا چنین زنی مصالح زندگی خود را تشخیص نمی‌دهد و تمییز نمی‌دهد که فلان کار برای خانواده من مناسب است یا خیر؟
وی افزود: گاهی خانمی در یک محیطی مشغول کشاورزی و دامپروری است و یا از پیشرفت‌های اقتصادی و علمی برخوردار نیست و ممکن است گفته شود که باید برای کارهای خود اذن بگیرد که آن هم محل بحث است ولی به نظر می‌رسد برای زنان موفق که گاهی از همسرانشان هم موفق‌تر هستند اذن برای تمامی کارهای ریز و درشت بی انصافی باشد.
علائی تصریح کرد: وقتی توقعات یک زن در خانواده کم اهمیت شمرده شود این زن چگونه می‌تواند جسم و جان و روح و روان خود را فدای خانواده بکند؟ آیا احساس غیرمنصفانه بودن روابط را تجربه نخواهد کرد؟ بنابراین باید به سمتی برویم که رضایت طرفین حاصل شود وگرنه اگر قوانین و فتاوا به نحوی باشد که فقط دنبال ایجاد رضایت برای یکی از اعضای خانواده اعم از شوهر و همسر و فرزندان باشد چرخ زندگی کندتر خواهد چرخید.
استاد دانشگاه شهید مدنی آذربایجان افزود: البته ما در تعریف خانواده سالم می‌گوییم که هرم قدرت باید در جای خود محفوظ باشد؛ هرم قدرت می‌گوید زیرمنظومه قدرت زن و شوهر باید از زیرمنظومه قدرت بچه‌ها بیشتر باشد، اگر در جایی والدین تابع فرزندان بودند چرخ خانواده خوب نخواهد چرخید و در بین زن و شوهر هم بالاخره باید توافقی صورت بگیرد تا دستورات و مدیریت متناقضی برای خانواده ایجاد و تعریف نشود.