به گزارش پیام خانواده برنامه«ترنج» با موضوع خانواده تراز و رسالت فرزندآوری و حضور دکتر سید محمدحسین چاوشیان(دبیر مجمع ملی خانواده، پژوهشگر مطالعات خانواده در دانشگاه برن سوئیس و مدیر مسئول خبرگزاری پیام خانواده)، دکتر زهرا میرزایی(دکترای مطالعات زنان و استاد دانشگاه) و ارتباط تلفنی با دکتر رضا دهقان نژاد(عضو هیئت علمی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان در گروه فقه و حقوق اسلامی کارشناس و مشاور حوزه خانواده) روانه آنتن شد.
ترنج: چه ارتباطی بین جمع خانواده و وجود فرزند وجود دارد؟
میرزایی: خانواده فضایی است که مشروع به نیازهای فطری بشریت پاسخ می‌دهد، فرزندآوری تبلور ارتباط و عشق بین زن و مرد است و در دیدگاه‌های روانشناسی و حتی جامعه شناسی غایت امیال فطری بشر است که از خود چیزی بر جای بگذارد که آن را می‌پسندد و برایش تلاش کرده؛ یعنی میراث به جای مانده، فرد با وجود فرزند تمدن را می‌آفریند و خارج از پیچیدگی‌های دنیای مدرن و سختی‌ها وجود فرزند زیباترین حسی است که بشر تجربه می‌کند.
ترنج: خانواده تراز را چگونه تعریف می‌کنند؟
چاوشیان: منظور از خانواده تراز، خانواده تراز انقلاب اسلامی است که کمک و بسترسازی، برای رسیدن به تمدن سازی اسلامی مد نظر انقلاب می‌کند و فقط یک شاخص را شامل نمی‌شود بلکه از بدو شکل گیری خانواده، شاخص‌های آن مد نظر گرفته می‌شود، مشکلاتی که در خانواده‌ها وجود دارد ناشی از انتخاب‌های ناصحیحی است که بین زوجین صورت می‌گیرد که به علت عدم آگاهی، عدم مهارت‌های لازم و شناخت خود و محیط پیرامون است. متاسفانه در عصر مدرنیته بعضاً دچار خود فراموشی می‌شویم و هویت خود را فراموش می‌کنیم. از نگاه دینی جایی که تربیت معنوی کمرنگ شود معنا بخشی به زندگی و یاد خدا کمرنگ می‌شود قاعدتاً خود فراموشی سراغ انسان می‌آید. در بحث ازدواج باید مشاوره‌ها را جدی گرفت در کشور آمار مراجعین به مشاوران پایین است و وضعیت فرزندآوری در عصر کنونی مناسب نیست و میزان باروری در کل کشور پایین است و در فرزندآوری و ازدواج به موقع موفق نبودیم.
ترنج: حضور فرزند چه نقشی در تحکیم خانواده دارد؟
دهقان نژاد: یکی از مباحث مطرح در فرزندآوری در خصوص خانواده است و شش اثر مهم فرزند آوری برای خانواده‌ها کمتر گفته شده و فقط مسئله اقتصادی نیست و بسیاری از مسائل روحی روانی وابسته به فرزندآوری است و یکی از دلایل عمده طلاق در کشور ناباروری است، فرزند به امنیت و استحکام خانواده بسیار کمک می‌کند. هر چقدر تعداد فرزندان بیشتر باشد در تربیت به والدین کمک می‌کند و به نوعی صرفه‌جویی در وقت است؛ یعنی اگر والدین بتوانند فرزند اول را درست تربیت کنند کار خیلی راحت می‌شود البته به شرطی که فاصله سنی آنها زیاد نباشد، کودکان نیاز به هم بازی دارند و اسباب بازی‌های گران قیمت نمی‌تواند نیاز آنها به هم بازی را تامین کند. خانواده‌هایی که تک فرزند هستند فرزندان خود را مشغول به برنامه تلویزیونی و بازی‌های رایانه‌ای می‌کنند که عواقب روحی روانی و حتی جسمانی بسیاری برای کودک داردو پدر و مادر باید توجه داشته باشند این خدمت به فرزند نیست بلکه ظلم به او است، گاهی کودکانی که هم بازی ندارند را به مهد کودک می‌فرستند مهد کودک‌ها باید آموزش محور باشند و نه پرورش محور چون از لحاظ روحی و روانی مضر هستند، و تعداد کمی از والدینی که کودکانشان هم بازی ندارند با آنها بازی می‌کنند؛ اما صبر و حوصله کافی ندارند و بعد از مدتی عصبانی می‌شوند و به آنها تبلت یا گوشی می‌دهند.
ترنج: آیا تغییر سبک زندگی و حضور بانوان در اجتماع در کاهش باروری تاثیر دارد؟
میرزایی: نمی‌توان مانع از فعالیت اجتماعی خانم‌ها شد و باید به تمام سلایق و علایق آنها احترام گذاشت و مانعی برای حضور اجتماعی آنها وجود ندارد و وظیفه حضور اجتماعی دارند؛ پس این میل و نیاز زنان بسیار پسندیده و به جا است و باید امکانات و همکاری‌های لازم برای فرزندآوری بانوان را فراهم کرد.
ترنج: چه راهکاری وجود دارد که خانواده‌ها تحت تاثیر فضای مجازی و زندگی غربی قرار نگیرند؟
چاوشیان: فضایی که در آن زندگی می‌کنیم؛ فردگرایی تحت شرایط شبکه‌های اجتماعی رشد پیدا کرده است و شکاف نسلی به وجود آمده با ورود به فضای مجازی بیشتر نمایان می‌شود، نباید اجازه بدهیم این شکاف بیشتر شود و یکی از عوامل بازدارنده و شاخص‌هایی که برای خانواده تراز در حوزه فرزندآوری باید به آن اشاره کرد بحث فرزندآوری در سنین پایین است و طبق پژوهش‌ها و رصد بافت‌های اجتماعی هر چقدر فاصله سنی والدین با فرزندان کمتر باشد آن ارتباط گیری موثر بهتر شکل می‌گیرد و هرچه فاصله بیشتر شود به سمت شکاف نسلی می‌رویم. شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی سرعت تحولات اجتماعی را چند برابر کرده یکی از ویژگی‌های خانواده تراز فرزندآوری در سنین پایین است که امتیازات ویژه‌ای دارد و این فرصت را می‌دهد که فرزندان بیشتری متولد شوند.
ترنج: چه میزان کمرنگ شدن مسائل عاطفی در خانواده‌ها در فرزندآوری تاثیر دارد؟
دهقان نژاد: با رشد فضای مجازی و با توجه به عدم آشنایی برخی از زوج‌ها با مهارت‌های زندگی مشکلات در خانواده‌ها بیشتر می‌شود، به دو گروه فرزندآوری را توصیه نمی‌کنیم ۱_آن دسته که در ضرورت زندگی واقعاً مشکل دارند۲_خانواده‌هایی که تنش و اختلافات جدی در روابط زناشویی دارند.
چاوشیان: در زمینه فرزندآوری نرخ باروری پایین است؛ اما خوشبختانه میزان اشتیاق به فرزندآوری بالا رفته، در حوزه بحث‌های رفاهی خانواده و مشوق‌های فرزندآوری معتقدیم سیاست‌های غیر مستقیم و مستتر در حوزه خانواده و فرزندآوری تاثیر بیشتری از سیاست‌های بارز دارد و بهتر است به مشوق‌های فرزندآوری مقطعی نگاه نکرد.
ترنج: در ترویج الگوهای خانواده کامل ایرانی چه راهکارهایی وجود دارد؟
میرزایی: مهمترین عامل در فرزندآوری نگرش و همراهی اطرافیان با پدر و مادر مخصوصاً با مادر است اینکه مادر در تجربه اول فرزندآوری چه واکنشی از اطرافیان دریافت می‌کند بسیار تاثیرگذار است؛ پس مهم است کسی که فرزندآوری می‌کند از او حمایت شود.