به گزارش پیام خانواده به نقل از پایگاه خبری تحلیلی رادیو گفت‌وگو؛ برنامه«ترنج» با حضور دکتر سید محمدحسین چاوشیان(دبیر مجمع ملی خانواده، پژوهشگر مطالعات خانواده و مدیر مسئول خبرگزاری پیام خانواده) و دکتر طهورا نوروزی(مدیرعامل بنیاد ملی عفاف و حجاب، استاد دانشگاه عدالت، نویسنده و پژوهشگر و فعال حوزه مطالعات زنان و مسائل فرهنگی اجتماعی) و موضوع خانواده تراز و ترسیم جایگاه زوجین، روانه آنتن شد.
ترنج: خانواده تراز به چه معناست؟
چاوشیان: خانواده تراز در سه سطح تشکیل، تحکیم و تعالی خانواده شاخص‌هایی را دارد، محبت مهمترین عنصر است که می‌تواند در زندگی زوجین برای تداوم ضمانت دهد، از الزامات یک خانواده سالم و یک ازدواج صحیح قرار گرفتن مودت، محبت و رحمت در کنار هم است. اگر نگاه اسلام را ملاک قرار دهیم نگاه اسلام نه مرد سالارانه، نه زن سالارانه و نه فرزند سالارانه است بلکه خانواده سالار است؛ یعنی همان چیزی که تحت عنوان خانواده محوری مطرح می‌شود و خانواده را مانند یک سیستم و کل می‌بیند نه جزء و همه اعضا در آن نقش دارند. فرزند سالاری که اخیراً شاهد آن هستیم، پیش بینی می‌شود در دهه‌های آینده به فضای خانواده لطمه بزند، با توجه به پدیده تک فرزندی طبق پژوهش‌ها، در خانواده‌هایی که دارای یک فرزند هستند نگرش فرزند سالاری ترجیح پیدا کرده و این آسیب زا است و آسیب اول به زوجین و بعد فرزند و سپس در سطح اجتماعی را به همراه دارد. در حوزه اختصاصی مردان، مهمترین نقش‌های تاثیر گذار در شکل‌گیری جایگاه مرد در خانواده، این است که باید او را به عنوان مظهر اعتماد و اتکا بدانیم و کسی که مدیریت و سرپرستی امور خانواده را بر عهده دارد؛ متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد این پدیده بودیم که جایگاه مردان در خانواده تضعیف شده؛ یعنی اقتدار پدری که باعث می‌شد مسائل درون خانه مدیریت شود کم شده و حتی در فیلم و سریال‌ها جایگاه مردان کمرنگ شده است.
ترنج: از بُعد فقه و حقوق جایگاه زوجین در یک خانواده تراز اسلامی چگونه است؟
نوروزی: تشکیل خانواده بر اساس برخی بایسته‌های حقوقی زوجین است که برگه‌ای را امضا و متعهد می‌شوند اما خانواده را نمی‌توان به عنوان یک کارزار حقوقی دید و اینکه افراد حقوق‌ها و حق‌هایی دارند و می‌خواهند در قبال آنها همدیگر را رصد کنند تا جایگاه خود را پیدا کنند. در برابر هر حقی یک تکلیفی وجود دارد، لذا این حالت حق و تکلیف را در حوزه تشکیل و تحکیم خانواده داریم در زمانی که در چهارچوب خانواده هستیم ملاک و محور اخلاق است خانواده با قانون اداره نمی‌شود و با اخلاق اداره می‌شود؛ چون یک نهادی است که مبتنی بر عقلانیت، عاطفه، عطوفت و روابطی که زوجین با هم دارند و بن‌مایه اصلی آن اخلاق است؛ اما از نقطه‌ای بحث حقوق به وجود می‌آید که خانواده به چالش می‌خورد لذا به نظر می‌رسد بار حقوقی خانواده بیشتر به دوش جامعه و حاکمیت باشد؛ یعنی جایی باید نگاه حقوقی به خانواده داشت که زنی با مشکلی روبرو می‌شود و به دنبال دادرسی و نقطه اتکا است که جامعه و حاکمیت باید از او حمایت کند. در خانواده تراز رکنی به نام مادر است که یک نقش بسیار مهم و موثر در تعالی خانواده دارد و یکی از جایگاه‌هایی است که می‌توان امروز روی آن سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی کرد. نباید فکر کرد صرفاً با بالارفتن علم و تحصیلات، در مادری هم موفق هستیم در گذشته با توجه به نبود رسانه و ماهواره مادران حتی با سواد پایین‌تر راحت‌تر انتقال ارزش می‌کردند اما این دلیل نمی‌شود با داشتن تحصیلات و تخصص مادر با مهارتی بود؛ لذا خانواده تراز خانواده‌ای است که در آن مادر رکن اصلی است و اگر مادر قدرت تاثیرگذاری تربیتی را نداشته باشد یکی از کارکردهای اصلی آن مفقود است.
ترنج: نقش پدر و مادر در خانواده تراز چگونه تعریف می‌شود؟
چاوشیان: باید مرد را به عنوان شخصی مظهر اعتماد، اتکا و مسئول خانواده دید و در مقابل زن را به عنوان شخصی مظهر زیبایی و ظرافت و کسی که وظیفه اصلی تربیت فرزندان را بر عهده دارد دید، وقتی جایگاه‌ها خوب دیده نشوند با خطری تحت عنوان نقش سوزی اعضای خانواده مواجه می‌شویم. نباید زن محدود در محیط داخل خانه و خانواده باشد و طبق تعبیر مقام معظم رهبری زن کارگزار خانواده نیست، وقتی با این رویکرد به زن نگاه شود و آن الگوی سوم در خانواده تراز اسلامی مطرح شود زن علاوه بر وظایف مادری، تربیتی، همسرداری در عرصه‌های اجتماعی هم ورود می‌کند، اگر زن و مرد را با این شاخص‌ها در نظر بگیریم با توجه به نقش‌های اجتماعی می‌توان خانواده سالم و تاثیرگذار داشت.
ترنج: معیارهای منطقی و اصولی در حفظ روابط خانوادگی را چگونه و از کجا باید آموزش دید؟
نوروزی: این اصول جز بایدهای زندگی است و باید در زندگی جاری و ساری باشد، یکی از جایگاه‌هایی که در فرهنگ خانواده و جامعه تاثیرگذار است و باعث تغییر می‌شود فضای مجازی است و دهکده جهانی برای یک دست کردن فرهنگ یکی از ابزارهایش بحث رسانه و فضای مجازی است، در خانواده تراز در حوزه تشکیل و تحکیم و تعالی فضای مجازی موثر است. کارکرد خانواده حقیقت است اما از فضای مجازی چه حقیقتی را می‌توان دریافت کرد، ما منکر اثرات مثبت فضای مجازی نیستیم اما در حوزه تشکیل خانواده چون فضای مجازی ناشناخته است نمی‌توان اعتماد کرد، در حوزه تحکیم خانواده فضای مجازی مملو از رویکرد مصرف گرایی برای قشر زنان است و مادری که دائماً به فکر خرید از پیج‌های فضای مجازی است نمی‌تواند کنشگری خوبی در حوزه خانواده داشته باشد و در بحث تعلیم و تربیت فرزندان الگو از فضای مجازی می‌گیرند؛ یعنی حوزه مجازی وارد دنیای واژگانی می‌شود و برای نسل فعلی؛ این دنیا خودش شخصیت وشان به کودک و نوجوان ما می‌دهد، والدین خیلی وقت‌ها عقب هستند و الگوی پدر و مادر کمرنگ می‌شود و فضای مجازی به عنوان یک جایگاه موثر تاثیرگذاری خود را دارد. باید مادران را توانمند کرد تا قدرت تاثیر داشته باشند.
چاوشیان: پایه یک زندگی عشق است اما شرط کافی نیست؛ یعنی تداوم زندگی سالم خانوادگی و برای داشتن خانواده تراز نیاز به مهارت‌های زندگی و تعامل داریم، مهمترین عنصر تاثیرگذار بعد از تشکیل خانواده تحکیم است و دو مولفه محبت و اعتماد نقش بسزایی در پیشگیری از آسیب‌های خانوادگی دارد و هر چقدر اعتماد بیشتر باشد محبت بیشتر است و این دو رابطه تقابلی دارند. نکات اشتراکی بین زن و مرد وجود دارد و باید بدانیم زن و مرد جایگاه برابری و خاصیت پوشانندگی دارند و همدیگر را ارتقا و رشد می‌دهند و در کنار این‌ها باید به احترام، اعتماد، محبت و از خود گذشتگی توجه داشت و وقتی مجموعه این عوامل شکل بگیرد باعث می‌شود خانواده تراز جایگاه خود را پیدا کنند و از آسیب‌های احتمالی پیشگیری کند.