دکتر محسن محمدکریمی روانشناس و مشاور خانواده طی یادداشتی برای پیام خانواده نوشت: شاید کم وبیش هم نظر باشیم که مهمترین عواملی که در دنیای امروزی توانسته اند سریعترین و عمیقترین تغییرات اجتماعی و به تبع آن، فاصله بیننسلی را بهوجود آورند، رسانه های ارتباطی و اطلاعاتی هستند. امروزه حجم انبوه و بسیار گستردهای از اطلاعات تولید و انتقال می یابد. به طوریکه عصر حاضر را عصر «انفجار اطلاعات» دانستهاند.

انفجار اطلاعاتی و سرعت افزایش تغییرات فنی به مسئله فاصله نسل ها دامن زده و الگوهای رفتاری را تحت تأثیر قرار داده است. به این معنا که انتظارها، ارزشها، عقاید و رفتار یک نسل کمتر به نسل بعدی منتقل میشود. چرا که تا انتقال ارزشهای نسل قبلی به نسل جوان، ارزشهای جدیدی ایجاد می شوند و جای آنها را می گیرند. نسلهای جدید به فراخور علاقه و اقتضای سنی، سریعتر از پیشرفتها، اختراعها و ابداعهای جدید آگاه می شوند و دنیای فکری خویش را براساس آن پایه ریزی می کنند.

در جامعه‌شناسی درباره فاصله میان جوانان با نسل‌های قبل دو اصطلاح داریم؛ یکی «generation gap» است که به شکاف نسلی ترجمه می‌کنند و مورد دیگر هم «difference gap» است که به معنای تفاوت نسلی است. تئوری نسل‌ها برای اولین بار در سال ۱۹۲۳ توسط کارل مانهایم فیلسوف و جامعه‌شناس مجاری‌الاصل مطرح شد و بعدها توسط Graeme Codrington مورد بررسی و توسعه قرار گرفت. طبقه‌بندی نسل‌ها که در این مطلب به آن خواهیم پرداخت، بر اساس شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی متولدین دوره‌های زمانی مختلف در اروپا و آمریکا شکل گرفته است و الزاماً دوره‌های تاریخی ذکر شده کاملاً منطبق با فرهنگ کشور خودمان نیست؛ اما از بسیاری جهات، متولدین نسل‌های یکسان در همه جای دنیا دارای ویژگی‌های یکسانی هستند.و شبهات های بسیاری با یک نگاه اجمالی به اطراف خودمان دور از تصور سازی نیست.

نسل های گذشته تا نسل امروز

* نسل بزرگان (Greatest Generations)

متولدین ۱۹۱۰ میلادی (۱۲۸۹ شمسی) تا ۱۹۲۵ میلادی (۱۳۰۳ شمسی)

متولدین دوران جنگ جهانی اول، افراد این نسل را تشکیل می‎دهند. این دوران هم‌زمان بود با آخرین سال‎های سلسله

قاجار بوده است.

* نسل خاموش (Silent Generation)

متولدین ۱۹۲۵ میلادی (۱۳۰۴ شمسی) تا ۱۹۴۵ میلادی (۱۳۲۴ شمسی) این افراد پس از جنگ جهانی اول و در بحبوحه جنگ جهانی دوم و بحران اقتصادی به دنیا آمدند. این دوران در ایران هم‌زمان با دوران حکومت رضاشاه و پسرش بود.

*نسل انفجار جمعیت (Baby Boomers)

متولدین ۱۹۴۶ میلادی (۱۳۲۴ شمسی) تا ۱۹۶۳ میلادی (۱۳۴۲ شمسی)

افراد این نسل در دوران پس از جنگ جهانی دوم و در زمان رشد فزاینده جمعیت متولد شدند.

*نسل X

متولدین ۱۹۶۳ میلادی (۱۳۴۲ شمسی) تا ۱۹۸۰ میلادی (۱۳۵۸ شمسی)

دوره نوجوانی و جوانی نسل X هم‌زمان بود با اتفاقات سیاسی جهانی نظیر انقلاب‌های مردمی، شکست دیوار برلین و پایان یافتن جنگ سرد. از آنجا که متولدین نسل X در یک دوره پر تلاطم به دنیا آمده‌اند.

*نسل Y

متولدین ۱۹۸۰ میلادی (۱۳۵۸ شمسی) تا ۲۰۰۰ میلادی (۱۳۷۸ شمسی)

به این نسل که نسل Millennium )هزاره) نیز گفته می‌شود، در ایران متولدین بعد از انقلاب اسلامی را شامل می‌شود که خود ما هم جزو همین دسته هستیم.

این نسل در بستر فناوری‌های نوین ارتباطی رشد یافته و علاقه‌مند به ارتباط با همسالان و دوستان خود است. آن‌ها

همواره در تلاش‌اند تا خود را به آخرین تکنولوژی‌های روز مجهز نمایند. آن‎ها در دنیای مجازی با افراد زیادی در

ارتباط هستند و از اتفاقات جهان باخبرند. نسل Y همواره سعی می‌کند تا زندگی راحت و بدون دردسری را برای خود

فراهم نماید. این نسل علاقه‌مند است کارها را سریع‎تر پیش ببرد و حوصله انجام کارهای طولانی مدت را ندارد.

*نسل Z

نسل «زد» یا نسل « نت» به افرادی تلقی می‌شود که تقریبا بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ متولد شده‌اند. این نسل از همان ابتدای کودکی وقتی چشمان خود را به روی دنیا گشودند، توانستند پیشرفت اینترنت و سایر ابزارهای هوشمند دنیا را ببینند و اصلا به‌همین‌خاطر به آن‌ها نسل نت گفته می‌شود.یکی از کلماتی که امروزه زیاد می‌شنویم، «جوانان نسل زد» است.

متولدین سال ۲۰۰۰ میلادی (۱۳۷۸ شمسی) تا امروز. آن‌ها فرزندان نسل x و تا قسمتی هم نسل y هستند. ما در ایران آن‌ها را تحت عنوان دهه هشتادی و نَوَدی می‌شناسیم. نسل زد در حال حاضر بین 10 الی 24 سال سن دارد.

نسل زد همواره از دستگاه‌های متصل به اینترنت استفاده می‌کند. به همین دلیل به این نسل لقب نسل همیشه حاضر یا نسل همیشه آنلاین نیز داده شده است. نکته قابل توجه در خصوص رفتارهای نسل زد این است که این نسل دیگر به هر کاری تن نمی‌دهد و هر شغلی باعث رضایت آن‌ها نمی‌شود. این نسل درباره شغل‌ها به خوبی تحقیق می‌کند و مقدار درآمد کارها در این نسل حرف اول را می‌زند. نسل زد به دلیل تولد در دنیای دیجیتالی به شدت عاشق استفاده از ابزارهای دیجیتالی است. استفاده از اینترنت به زندگی این نسل گره خورده است..

از دیگر خصوصیات نسل مذکور می توان به:

۱. علاقه شدید به ارتباطات مجازی و رسانه‌های دیجیتال: علاقه شدیدی به ارتباطات مجازی و رسانه‌های

دیجیتال دارند و دوست دارند همه کارهای خود را به صورت آنلاین انجام دهند. از این رو است که کسب‌وکارهای اینترنتی تلاش می‌کنند محصولات و خدماتی عرضه کنند که باب طبع این دسته از افراد باشد.

در نسل‌های گذشته خیلی از افراد تجربه خرید فیزیکی را دوست داشتند، ولی این افراد چندان اهل چنین خریدهایی نیستند و خیلی راحت از طریق گوشی یا لپ‌تاپ هر خریدی داشته باشند، انجام می‌دهند. به همین خاطر است که به این افراد بومی‌ها یا شهروندان دیجیتال گفته می‌شود. خریدهای آنلاین یکی از تغییراتی است که این نسل به وجود آورده است. تا قبل از این خرید از فروشگاه‌های فیزیکی رونق بالایی داشت اما کم‌کم وب‌سایت‌ها به وجود آمدند تا خرید از طریق اینترنت انجام شود؛ اما امروزه وب‌سایت‌های فروشگاهی هم به کنار رفته‌اند و نسل جدید کاربران حتی زمان کافی برای جست‌وجو در وب‌سایت‌ها را نیز ندارند. آن‌ها ترجیح می‌دهند که در فضای شبکه‌های اجتماعی محصولات را مشاهده کرده و از تجربه واقعی کاربران برای انتخاب محصولات و خدمات مورد نیاز خود استفاده کنند.

۲. طرفداری ازخلاقیت و نوآوری: یکی دیگر از ویژگی‌های بارز نسل زد، خلاقیت و نوآوری است. این نسل دوست دارند دست به اختراع بزنند و محصولات نو و جدیدی اختراع کنند تا کار بشر را راحت کنند. این افراد تمایل عجیبی به برهم‌زدن ساختارها دارند و دوست دارند ابزار و ساختار جدید و منحصربه‌فردی ارائه دهند که بهتر از ساختارها و مدل‌های پیشین باشد.

۳. اظهارنظرها و احساسات شخصی به صورت آزاد (آزادی بیان): اظهارنظرها و احساسات به صورت آزادانه و رها یکی از خصوصیات مهم نسل زد است. این موضوع را می‌توان در دانشگاه‌ها و سطح جامعه به خوبی مشاهده کرد.

شبکه‌های اجتماعی بخش مهمی را در زندگی نسل زد ایفا می‌کنند. این نسل دوست دارد که رخدادها و اتفاقات زندگی خود را در شبکه‌های اجتماعی قرار دهد و آن‌ها را با مخاطبان خود به اشتراک بگذارد. همین امر باعث شده که ارتباطات در نسل زد به شدت تغییر کند. دیگر خبری از دوست‌یابی سنتی در بین افراد این نسل وجود ندارد. در نتیجه این نسل به خوبی از فرصت‌ها استفاده می‌کند. در گفتگوهای آنلاین شرکت می‌کند. با افراد به‌صورت دیجیتالی دوست می‌شود و حتی سمینارها و گردهمایی‌ها را نیز به‌صورت آنلاین برقرار می‌کند. شبکه‌های اجتماعی مخصوص این فعالیت‌ها نیز این رفتار را به خوبی راحت‌تر کرده است. برخی شبکه‌ها مانند کلاب هاوس توانسته به خوبی گفت‌وگوها را در دنیای مجازی امکان‌پذیر کند.

بعد از نسل مذکور نسل دیگری با خصوصیات منحصر به فرد خود در حال رشد و شکل گیری می باشند که بنام نسل آلفا معرفی می شوند. که خصوصیات اولیه تنها بیان و نیاز به بررسی و گذر زمان می باشد بیان می گردد

نسل آلفا (2024-2010)

جدیدترین نسلی است که پس از سال 2010 در دنیایی کاملاً دیجیتالی به دنیا آمد. از آنجا که محیط آنها هیچ شباهتی به محیط نسل‌های گذشته ندارد، تربیت آنها برای والدینشان که در جهانی نسبتاً پنهان به دنیا آمده‌اند با چالش‌های جالبی روبه‌رو می‌شود. از آنجا که تولد نسل آلفا همچنان در حال انجام است، دامنه سنی آنها از صفر تا 10سالگی است. بسیاری هنوز نوزاد هستند و بزرگ‌ترین آنها کلاس پنجم است.

ویژگی‌های نسل آلفا

- تحصیلکرده‌ترین نسل تاریخ خواهند بود؛

- اهل فن و دوستدار تکنولوژی هستند؛

- هوش مصنوعی واقعیتِ آنهاست؛

- یادگیری آنها بسیار شخصی است؛

- شبکه‌های اجتماعی شیوه رایج تعامل آنها خواهد بود؛

- آنها اقتصاد شراکتی را دوست ندارند؛

- آنها در چارچوب قوانین بازی نمی‌کنند.

نسل آلفا متنوع ترین ، تحصیلکرده ترین ، آگاه ترین و باهوش ترین نسل خواهد بود ، اما به دلیل فشارهای داخلی و خارجی بیشترین آسیب را از مشکلات بهداشت روان خواهد دید. حال این نسل با چه ویژگیهایی برروی آینده کاری تاثیر می گذارند؟

تکنولوژی موتور محرک تحولات اجتماعی است؛ تکنولوژی منطق تحول درون‌زایی دارد ،یعنی اگر تکنولوژی بنا به منطق درونی خود تحول پیدا کند، جامعه نیز تحول می‌یابد.

همانطور که نیل پستمن جامعه شناس آمریکایی اشاره کرده است این تکنولوژی ها وقتی وارد زندگی می‌شوند جزئی از زندگی می شود به طوری که نمی توان آن را از زندگی جدا کرد مانند گوشی ها و بدین ترتیب آثاری در مسائل فرهنگی بشر ایجاد می کند.

فضای مجازی انباشتگی اطلاعات را برای انسان به وجود می آورد گویا انسان زیر آوار اطلاعات قرار گرفته است و این سیل اطلاعات از ریز ترین موضوعات تا مشکل ترین موضوعات را با خود دارد و این را هم باید اشاره داشت آلودگی اطلاعات را نیز به وجود می آورد واز پیامدهای دیگر فضای مجازی کوتاه شدن عمر اطلاعات و بی سواد شدن است نتیجه این پیامد تا اشباع کاذب کاربران یعنی دانستنی های زیاد و دانش به معنای واقعی کم، ممکن است. همه ممکن است همه خیلی چیزا بلد باشند ولی تاثیر چندانی در زندگیشان مشاهده نمی شود از سوی دیگر کاربران کم حوصله هستند و مطالب کوتاه را می پسندند.