به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده؛ ایلان ماسک، موسس شرکت اسپیس‌ایکس، همین چند ساعت پیش گفت: «استارلینک در ایران فعال است». اما این جمله دقیقاً به چه معناست؟ آیا رویای اینترنت ماهواره‌ای برای ایرانیان به واقعیت پیوسته است؟ هزینه و چالش‌های آن چیست؟ در این مقاله جامع از «چطور»، به تمام سوالات شما درباره اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، از مفاهیم اولیه تا وضعیت فعلی آن در ایران و محدودیت‌های واقعی استفاده از اینترنت استارلینک در خرداد ۱۴۰۴ پاسخ می‌دهیم.

اینترنت ماهواره ای چیست؟

ایده استفاده از ماهواره‌ها برای دسترسی به اینترنت به ۳۰ سال قبل یعنی دهه ۹۰ میلادی بازمی‌گردد. استفاده از ظرفیت ماهواره‌ها برای جابه‌جایی داده بین کاربران اولین بار در سال ۱۹۹۳ مورد تحقیق قرار گرفت. منتهی در آن زمان هنوز کاربران اینترنت در جهان چندان گسترش نیافته بودند.

برای درک پروژه استارلینک، ابتدا باید با مفهوم کلی «اینترنت ماهواره‌ای» آشنا شویم. در حالت سنتی، اینترنت ماهواره‌ای توسط یک یا چند ماهواره بزرگ تأمین می‌شود که در مداری بسیار دور از زمین به نام مدار ژئوسنکرون (GEO) قرار دارند. این فاصله بسیار زیاد (حدود ۳۶ هزار کیلومتر) باعث می‌شود سیگنال برای رفت و برگشت به زمان زیادی نیاز داشته باشد که نتیجه آن «تأخیر» یا Latency بسیار بالا و سرعت پایین است. این نوع اینترنت برای وب‌گردی ساده شاید کافی باشد، اما برای بازی‌های آنلاین، تماس‌های ویدیویی یا استریم، تقریباً غیرقابل استفاده است.

پروژه اینترنت ماهواره ای استارلینک چیست؟

استارلینک نام پروژه‌ای است که شرکت فضایی اسپیس‌ایکس از سال ۲۰۱۵ آن را آغاز کرده است. هدف از این پروژه ایجاد شبکه اینترنت ماهواره ای پرسرعت با کمک ماهواره‌هایی است که این شرکت، آن‌ها را تولید و به فضا پرتاب می‌کند. پروژه استارلینک این بازی را با استفاده از هزاران ماهواره کوچک که در مدار پایینی زمین (Low Earth Orbit – LEO) و در فاصله حدود ۵۵۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دارند، به طور کامل تغییر داد. این فاصله بسیار کمتر، تأخیر را به شدت کاهش می‌دهد (از حدود ۶۰۰ میلی‌ثانیه در ماهواره‌های قدیمی به ۲۰ تا ۴۰ میلی‌ثانیه در استارلینک) و سرعتی قابل رقابت با اینترنت‌های زمینی پرسرعت ارائه می‌دهد.

طبق آخرین آمار منتشر شده در اوایل سال ۲۰۲۵، پروژه استارلینک به یک موفقیت جهانی بزرگ دست یافته است. این سرویس در حال حاضر بیش از ۳ میلیون کاربر فعال در بیش از ۱۰۰ کشور جهان دارد و این تعداد به سرعت در حال افزایش است. استارلینک نقش حیاتی در ارائه اینترنت به مناطق بحران‌زده مانند اوکراین و مناطق دورافتاده در سراسر جهان ایفا کرده است.

ارائه آمار دقیق از تعداد کاربران استارلینک در ایران به دلیل غیرقانونی بودن و ماهیت پنهانی استفاده از آن، غیرممکن است. با این حال، بر اساس گزارش‌های غیررسمی و تخمین تحلیلگران فناوری، پیش‌بینی می‌شود که چندین هزار دستگاه استارلینک در ایران فعال باشد.

قطار ماهواره‌ای استارلینک چیست؟

یکی از سوالات پرتکرار، مشاهده خطی از نورهای پشت سر هم در آسمان شب است که به «قطار ماهواره‌ای استارلینک» معروف شده. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که یک دسته جدید از ماهواره‌های استارلینک توسط موشک‌های اسپیس‌ایکس در مدار قرار می‌گیرند. تا زمانی که این ماهواره‌ها به آرامی از هم فاصله گرفته و به مدار نهایی خود صعود کنند، به صورت یک ردیف درخشان و پشت سر هم دیده می‌شوند و هیچ پدیده عجیب یا خطرناکی محسوب نمی‌شوند.

استارلینک چگونه کار می‌کند؟

سیستم استارلینک از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

صورت فلکی ماهواره‌ها (The Satellite Constellation): هزاران ماهواره کوچک که مانند یک شبکه عظیم، کل کره زمین را پوشش می‌دهند و دائماً در حال حرکت هستند. این ماهواره‌ها از طریق لیزر با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و داده‌ها را با سرعت نور منتقل می‌کنند.

گیرنده استارلینک (The User Terminal): همان دستگاهی است که کاربر دریافت می‌کند و به «دیش» معروف است (مدل استاندارد آن به شوخی Dishy McFlatface نامیده می‌شود). این دیش مستطیلی شکل، یک آنتن پیشرفته است که به طور خودکار بهترین ماهواره در آسمان را پیدا کرده و به آن متصل می‌شود. کاربر فقط کافی است آن را در مکانی با دید باز به آسمان قرار داده و به برق متصل کند.

ایستگاه‌های زمینی (Ground Stations): این یک بخش حیاتی و کمتر شناخته‌شده است. ماهواره‌های استارلینک برای اتصال به اینترنت جهانی باید با ایستگاه‌های زمینی که در سراسر جهان پراکنده شده‌اند، ارتباط برقرار کنند. این ایستگاه‌ها از طریق فیبر نوری به دیتاسنترهای بزرگ متصل هستند. بنابراین، اینترنت شما از دیش به ماهواره، از ماهواره به ایستگاه زمینی و سپس به شبکه جهانی اینترنت می‌رسد.

مزایا و معایب اینترنت ماهواره ای استارلینک

استارلینک مانند هر تکنولوژی دیگری، مجموعه‌ای از نقاط قوت و ضعف دارد. شناخت این موارد به درک بهتر جایگاه این سرویس کمک می‌کند:

مزایا:

دسترسی جهانی و عبور از محدودیت: مهم‌ترین مزیت استارلینک، قابلیت ارائه اینترنت در هر نقطه از کره زمین، از جمله مناطق دورافتاده، روستایی و کشورهایی با اینترنت محدود و فیلتر شده است.

سرعت بالا و تأخیر کم: برخلاف اینترنت‌های ماهواره‌ای قدیمی، استارلینک سرعتی قابل رقابت با فیبر نوری و تأخیر بسیار پایینی را ارائه می‌دهد که آن را برای بازی آنلاین، استریم و تماس ویدیویی ایده‌آل می‌سازد.

نصب و راه‌اندازی آسان: دیش استارلینک به گونه‌ای طراحی شده که کاربر عادی بتواند به راحتی و بدون نیاز به تخصص فنی، آن را نصب و راه‌اندازی کند.

معایب:

هزینه بالا: هزینه اولیه خرید تجهیزات و همچنین هزینه اشتراک ماهانه آن به دلار برای بسیاری از کاربران در سراسر جهان، به خصوص در ایران بسیار گران است.

نیاز به دید مستقیم به آسمان: هرگونه مانع فیزیکی مانند ساختمان‌های بلند، درختان انبوه یا حتی شرایط جوی بسیار نامساعد (باران و برف سنگین) می‌تواند روی کیفیت سرویس تأثیر منفی بگذارد.

وابستگی به برق: دیش استارلینک مصرف برق نسبتاً بالایی دارد و برای کار کردن نیازمند اتصال دائمی به منبع برق است.

محدودیت‌های قانونی در برخی کشورها: همانطور که در ادامه توضیح خواهیم داد، استفاده از این سرویس در کشورهایی مانند ایران غیرقانونی است و ریسک‌های خاص خود را به همراه دارد.

سرعت اینترنت ماهواره ای چقدر است؟

طبق آخرین گزارش‌های اسپیس‌ایکس در سال ۲۰۲۵:

سرعت دانلود: بین ۱۰۰ تا ۲۵۰ مگابیت بر ثانیه
سرعت آپلود: بین ۱۰ تا ۲۰ مگابیت بر ثانیه
تأخیر (Latency): بین ۲۰ تا ۴۰ میلی‌ثانیهالبته این سرعت می‌تواند بسته به موقعیت جغرافیایی، تراکم کاربران در منطقه و شرایط آب و هوایی کمی متغیر باشد.

این مشخصات، استارلینک را برای استریم ویدیوهای 4K، بازی‌های آنلاین رقابتی، تماس‌های ویدیویی باکیفیت و هر کاربرد دیگری که به اینترنت پرسرعت و با تأخیر کم نیاز دارد، کاملاً مناسب می‌سازد.

قیمت اینترنت استارلینک چقدر است؟

هزینه تهیه اینترنت استارلینک به دو بخش اصلی تقسیم می‌شوند:

هزینه تجهیزات (Hardware): قیمت کیت استاندارد استارلینک که شامل دیش، پایه و روتر می‌شود، حدود ۵۹۹ دلار آمریکا است.
هزینه اشتراک ماهانه (Subscription): برای استفاده در کشوری مانند ایران که استارلینک در آن رسماً فعال نیست، کاربران باید از سرویس «رومینگ جهانی» یا «Mobile Priority» استفاده کنند که هزینه آن حدود ۲۰۰ دلار در ماه است. این هزینه بسیار بالاتر از اشتراک استاندارد ۱۲۰ دلاری در کشورهای تحت پوشش رسمی است.

وضعیت دسترسی اینترنت استارلینک در ایران

حالا می‌رسیم به قسمت اصلی ماجرا: آیا استفاده از استارلینک در ایران امکان‌پذیر است؟ پاسخ کوتاه، بله است اما با شرط و شروطی!

اعلام ایلان ماسک به این معنا نیست که استارلینک به طور رسمی در ایران فعالیت می‌کند یا نمایندگی فروش دارد. این یعنی پوشش ماهواره‌ای (coverage) بر فراز آسمان ایران وجود دارد. به لطف قابلیت «رومینگ جهانی» (Global Roaming) یا «Mobile Priority»، ترمینال‌هایی که از کشورهای دیگر خریداری و فعال شده‌اند، می‌توانند در ایران سیگنال ماهواره‌ها را دریافت کرده و به اینترنت متصل شوند.

اصلی‌ترین راه ورود تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به ایران از طریق قاچاق است. افراد و گروه‌هایی، کیت‌های استارلینک را از کشورهای همسایه مانند کردستان عراق، ترکیه و امارات متحده عربی خریداری کرده و از مسیرهای غیررسمی وارد کشور می‌کنند. سپس این دستگاه‌ها در بازار سیاه و از طریق کانال‌های تلگرامی یا وب‌سایت‌های واسطه با قیمت‌های بسیار بالاتر از قیمت اصلی (گاهی تا دو یا سه برابر) به فروش می‌رسند. کاربران نیز برای پرداخت هزینه اشتراک ماهانه، نیازمند استفاده از خدمات شرکت‌های پرداخت ارزی یا کمک دوستان و آشنایان در خارج از کشور هستند.

چالش‌های استفاده از اینترنت استارلینک در ایران

تهیه تجهیزات و هزینه سرسام‌آور:

بزرگترین مانع، تهیه «گیرنده استارلینک» است. این دستگاه در ایران فروخته نمی‌شود و باید به صورت قاچاق از کشورهای همسایه (مانند ترکیه یا عراق) وارد شود که این خود ریسک و هزینه بالایی دارد. هزینه خود دستگاه حدود ۶۰۰ دلار و هزینه اشتراک ماهانه سرویس رومینگ آن بین ۱۲۰ تا ۲۰۰ دلار است. پرداخت این هزینه‌ها نیز نیازمند کارت‌های اعتباری بین‌المللی است که دسترسی به آن برای عموم مردم ایران دشوار است.

غیرقانونی بودن و ریسک‌های امنیتی:

طبق قوانین فعلی ایران، استفاده از هرگونه تجهیزات ارتباطی ماهواره‌ای بدون مجوز رسمی، غیرقانونی است. این یعنی داشتن و استفاده از دستگاه استارلینک می‌تواند منجر به ضبط تجهیزات و پیگردهای قانونی برای کاربر شود. همچنین احتمال شناسایی موقعیت دیش‌ها توسط نهادهای مربوطه نیز وجود دارد.

موانع فنی و فیزیکی:

نیاز به دید مستقیم به آسمان: دیش استارلینک برای عملکرد صحیح، به یک دید کاملاً باز و بدون مانع به آسمان نیاز دارد. این موضوع استفاده از آن را در آپارتمان‌ها، کوچه‌های تنگ و مناطق شهری پرتراکم بسیار دشوار می‌کند.

مصرف برق: این دستگاه مصرف برق نسبتاً بالایی دارد (حدود ۵۰ تا ۷۵ وات) و باید به طور دائم به برق متصل باشد.

اختلال و پارازیت: با توجه به غیرقانونی بودن سرویس، احتمال ایجاد اختلالات عمدی (Jamming) روی سیگنال‌های GPS که دیش برای موقعیت‌یابی از آن استفاده می‌کند، وجود دارد که می‌تواند عملکرد آن را مختل کند.

آیا استارلینک اکنون در دسترس ایرانیان است؟

استارلینک بدون شک یک شگفتی مهندسی و ابزاری قدرتمند برای دسترسی به اینترنت آزاد و بدون مرز است. برای بسیاری از ایرانیان، این پروژه نمادی از امید برای عبور از محدودیت‌ها در شرایط بحرانی است. با این حال، در خرداد ماه ۱۴۰۴، واقعیت برای کاربر ایرانی پیچیده است. در یک سو، پوشش ماهواره‌ای بر فراز ایران فعال است و امکان اتصال فنی وجود دارد. اما در سوی دیگر، موانع بزرگی چون هزینه‌های دلاری بسیار بالا، خطرات مربوط به قاچاق و غیرقانونی بودن دستگاه و چالش‌های فنی نصب و استفاده، آن را از دسترس عموم مردم دور نگه می‌دارد.

محدودیت‌های اینترنت، کار و زندگی روزمره همه ما را تحت تأثیر قرار داده است. برای شما، بزرگ‌ترین چالشی که این روزها به خاطر کیفیت پایین اینترنت با آن روبرو هستید چیست؟

سوالات متداول درباره اینترنت استارلینک

۱. اینترنت استارلینک به زبان ساده چیست و چه فرقی با اینترنت‌های دیگر دارد؟

استارلینک یک نوع اینترنت ماهواره‌ای است که توسط هزاران ماهواره در مدار پایینی زمین ارائه می‌شود. تفاوت اصلی آن با اینترنت‌های قدیمی، سرعت بسیار بالا و تأخیر (Latency) بسیار پایین است که آن را برای بازی آنلاین، تماس ویدیویی و استریم مناسب می‌کند. این سرویس برای عبور از محدودیت‌های جغرافیایی و فیلترینگ طراحی شده است.

۲. آیا در حال حاضر می‌توان از استارلینک در ایران استفاده کرد؟

بله، از نظر فنی امکان‌پذیر است. پوشش ماهواره‌ای استارلینک بر فراز ایران فعال است و تجهیزاتی که از خارج کشور تهیه و فعال شده باشند، می‌توانند در ایران به اینترنت متصل شوند. اما این کار با چالش‌های قانونی و هزینه‌ای جدی همراه است.

۳. هزینه خرید و اشتراک ماهانه استارلینک چقدر است؟

در حال حاضر، هزینه خرید کیت استاندارد حدود ۵۹۹ دلار و هزینه اشتراک ماهانه برای استفاده در ایران (سرویس رومینگ) حدود ۲۰۰ دلار است. این هزینه‌ها باید از طریق کارت‌های اعتباری بین‌المللی پرداخت شوند.

۴. آیا استفاده از استارلینک در ایران قانونی است؟

خیر. طبق قوانین فعلی، داشتن و استفاده از هرگونه تجهیزات ارتباطی ماهواره‌ای بدون مجوز رسمی، غیرقانونی محسوب می‌شود و می‌تواند برای کاربر ریسک‌های حقوقی و امنیتی به همراه داشته باشد.

۵. تجهیزات استارلینک را در ایران از کجا می‌توان تهیه کرد؟

از آنجایی که این سرویس در ایران نمایندگی رسمی ندارد، در حال حاضر تنها راه، خرید از بازار سیاه و از طریق واسطه‌هایی است که این تجهیزات را به صورت قاچاق از کشورهای همسایه مانند عراق، ترکیه یا امارات وارد می‌کنند. این روش معمولاً هزینه تمام‌شده دستگاه را بسیار بالاتر می‌برد.

۶. سرعت واقعی استارلینک برای یک کاربر عادی چقدر است؟

سرعت دانلود به طور میانگین بین ۱۰۰ تا ۲۵۰ مگابیت بر ثانیه متغیر است که برای تماشای ویدیوهای 4K، دانلود فایل‌های حجیم و هرگونه استفاده سنگین دیگر کاملاً مناسب و سریع است.

۷. آیا اسپیس‌ایکس برای ایران شرایط ویژه‌ای مانند اوکراین در نظر می‌گیرد؟

این موضوع بسیار بعید به نظر می‌رسد. شرایط اوکراین کاملاً متفاوت بود؛ این سرویس به درخواست رسمی دولت آن کشور و با حمایت مالی و لجستیکی دولت‌های غربی ارائه شد. اما در ایران، استفاده از استارلینک غیرقانونی است و با مخالفت دولت روبروست. بنابراین، در حال حاضر هیچ برنامه‌ای برای ارائه تخفیف یا شرایط ویژه برای کاربران ایرانی وجود ندارد و تمام هزینه‌ها بر عهده خود کاربر است.