به گزارش پیام خانواده برنامه« ترنج» با حضور دکتر فاطمه سادات رازقی(مدرس درمانگر و پژوهشگر حوزه خانواده و مسئول بانوان قرارگاه تحول اجتماعی کشور)، دکتر سید محمدحسین چاوشیان(دبیر مجمع ملی خانواده، مدیر مسئول خبرگزاری پیام خانواده و پژوهشگر مطالعات خانواده) و ارتباط تلفنی با حجت‌الاسلام مصطفی سبز علی( مشاور خانواده و مسئول بخش ازدواج و خانواده دانشگاه شریف و مشاور خانواده) و موضوع والدین مبلغان اصلی انتقال فرهنگ نسلی، روی آنتن رفت.
ترنج: والدین چه نقشی در انتقال ارزش‌های اجتماعی دارند؟
سبز علی: بر طبق آموزه‌های دینی ما هدف پیامبران الهی برای ظهور و بروز این بوده که جامعه را با تزکیه و تعلیم مواجه کنند، طبق حدیثی از پیامبر در حیطه تربیت فرزند، سه حق برای فرزند صراحت دارد۱_ نام خوبی انتخاب کنند ۲_ به او نوشتن بیاموزند۳_زمینه ازدواجش را فراهم کنند، این سه توصیه پیامبر به نوعی برخی از آداب و رسوم و مباحث مهمی در سبک زندگی است.
ترنج: در عصر حاضر والدین چطور می‌توانند ارزش‌ها و باورهای فرهنگی را به نسل جدید انتقال دهند؟
چاوشیان: تربیت معنوی یعنی معنا بخشیدن به زندگی و والدین این وظیفه مهم را دارند که تربیت معنوی را به عنوان وظیفه خودشان دنبال کنند و معنا بخشیدن زندگی را به نسل آینده آموزش و انتقال دهند. یکی دیگر از تربیت‌هایی که نقش بسیار نقش دارد و از وظایف والدین محسوب می‌شود و شاید از بهترین و کارآمدترین نوع تربیت‌هاست؛ تربیت نسلی و خانوادگی است که در واقع انتقال فرهنگ از همین طریق صورت می‌گیرد، تربیت نسلی یعنی سنت ارزشمندی که آموزه‌های دینی و معرفتی از طریق والدین به فرزندان منتقل می‌شود. انتقال فرهنگ و تمدن و حفظ عناصر اصلی یک تمدن و تاثیری که خانواده و اعضای آن به ویژه والدین می‌توانند داشته باشند به برکت خود خانواده صورت می‌گیرد، در محیط خانواده است که اولین بار هویت و شخصیت انسان بر اساس فرهنگ آن جامعه شکل می‌گیرد و پدر و مادر هستند که به عنوان اولین افرادی که با فرزند در ارتباط هستند محتوای فکری، ذهنی، باورها، ارزش‌ها و فرهنگ را منتقل می‌کنند.
ترنج: نهادهای فرهنگی و واحدهای آموزشی در امتداد انتقال ارزش‌ها چه نقشی دارند؟
رازقی: در واقع خانواده در انتقال ارزش‌ها و باورها نقش بلند مدتی دارد و برای همیشه یک پایه اصلی است، مقام، جایگاه، شأنیت، اعتبار و اعتمادی که والدین برای فرزندان دارند اگر به درستی این جایگاه حفظ شود هر چقدر جامعه نوسانات داشته باشد نقطه امید وجود دارد که فرزند راه سعادت را طی کند. قدرت خانواده و پدر و مادر با هر آنچه در جامعه اتفاق می‌افتد همچنان حرف اول را می‌زند. باید نهادها هم سو و هم جهت همدیگر حرکت کنند و آنچه در جامعه به شکل یک افسارگسیختگی ارزشی دیده می‌شود ناشی از تناقض‌های رفتاری است و هر چقدر در جامعه تناقض ارزش‌ها باشد رسیدن به یک سیستم معنادهی برای آن نسل دشوارتر است.
ترنج: آیا نهادینه کردن فرهنگ گفتگو ضرورت دارد و چگونه شکاف‌های نسلی پوشیده و تکمیل می‌شود؟
سبز علی: باید ویژگی‌های هر مقطع سنی در هر جنس را شناخت، اسلام در این زمینه خیلی جدی وارد شده و در مقاطع مختلف تربیت را بر یک اساس و نگاه و سه مقطع هفت سال اول، دوم و سوم تقسیم کرده و نیازهای هر سن را متفاوت معرفی کرده است. فرزندان در هر سنی اقتضائات خاص خود را دارند؛ مثلاً از تولد تا دو سالگی آنچه خیلی مهم در انتقال مفاهیم است حواس و فعالیت‌های حرکتی است و باید روی حواس پنجگانه متمرکز شد و از دو تا هفت سالگی شناخت نمادها و لغات است و در ۷ تا ۱۱ سالگی تفکر انتزاعی که می‌تواند به چند موضوع بپردازد و استدلال داشته باشد، در یک مقطع سنی باید حرف فرزندان را خوب شنید تا در هفت سال دوم ما را بشنوند و در ۷ سال سوم بتوانند مشاور خوبی برای ما باشند و انتقال نسلی صورت بگیرد.
ترنج: به روز رسانی روش‌های انتقال پیام در خانواده‌ها چقدر ضروری است؟
چاوشیان: اصلاح امور خانوادگی و تربیتی برای اینکه انتقال فرهنگ را در جامعه داشته باشیم نقش بسزایی دارد، به روز رسانی نحوه تعاملات و گفتگوها الزامی است و امروزه با یک شکاف نسلی مواجه شدیم و انتقال امور دینی و تربیتی به راحتی میسر نیست؛ چرا که در گذشته فرزندان تنها با یک رسانه که پدر و مادر بودند مواجه بودند اما امروزه فرزند با رسانه‌های مختلف دیداری، شنیداری، صوتی و تصویری مواجه است. جنگ رسانه‌ای که به وجود آمده فضا را سخت کرده و تمام زمان فرد با رسانه‌ها و گذرانده می‌شود و فرصتی برای تدبر، تفکر و تأمل نیست؛ لذا سواد رسانه‌ای که بارها از اهمیت آن گفته شده نقش بسیار پررنگی دارد تا در خانواده‌ها تربیت نسل سالم به وجود بیاید، اگر نتوانیم به خوبی تشخیص دهیم چه پیامی سالم و یا غلط است متاسفانه در انتقال ارزش‌ها و در نسل بعدی با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهیم بود.
ترنج: برای انتقال ارزش‌های فرهنگی چگونه می‌توان از شیوه‌های مختلف استفاده کرد؟
رازقی: رسانه هر چقدر قدرت داشته باشد حس و عواطف والدگری را ندارد و پدر و مادرها باید به این ویژگی ممتاز خود توجه کنند و خود را برای رقابت با رسانه‌های موجود تقلیل ندهند و در ویژگی‌های خاصی که فقط در آنها وجود دارد سرمایه‌گذاری کنند و دو عنصر محبت و اعتماد را می‌توانند بین فرزندان ایجاد کنند. اگر بخواهیم والدین را وارد یک چرخه رقابتی کنیم آنها شکست می‌خورند، فقط باید روی ویژگی‌های خود متمرکز شوند و گمان نکنند صرف داشتن فرزند از یادگیری مبرا هستند. برخی والدین دچار تزلزل شده‌اند؛ حتی گذشته خود را نقد می‌کنند آنها هر چقدر هم که قوی باشند نمی‌توانند آن ارزش را منتقل کنند، نیاز به بازنگری در ارزش‌ها پیش از والد شدن وجود دارد تا آنچه منتقل می‌شود با ایمان و قدرت باشد.
ترنج: اگر انتقال ارزش‌ها به خوبی صورت نگیرد چه پیامدهایی برای خانواده دارد؟
سبز علی: باید آداب و اخلاقی که اسلام بر اساس ایجاد حق انتخاب، قدرت و تفکر می‌داند را به مرور بر اساس سن فرزندان در آنها ایجاد کرد و الگوسازی و گرایش‌های عالی انسانی را در آنها نهادینه کرد؛ مثل عدالت خواهی و کمالجویی و میل رشد در مسیر مذهبی و دینی، باید آداب دینی را به آنها آموزش داد اگر بتوانیم این موارد را به فرزندان در قالب عمل آموزش دهیم موفق خواهیم شد.
ترنج: با توجه به شکاف نسلی والدین چگونه برای فرزندان خود مبلغ خوبی باشند؟
چاوشیان: والدین تاثیر بسزایی در تربیت نسل و فرزندان دارند که می‌توان از نگاه و رویکرد دینی و اجتماعی به آن پرداخت، باید پدر و مادر به فکر باشند و تربیت فرزندان را جز وظیفه خود بدانند، فرزند حقوقی دارد و یکی از این حقوق انذار و آگاهی بخشی و تربیت است، اگر همه این موضوعات لحاظ شود انتقال فرهنگ از والدین صورت خواهد گرفت. اولین حرکت والدین در امر تربیت فرزند این است که باید عزت خانه و خانواده را حفظ کنند و اگر بعد اجتماعی خانوادگی رعایت شد و ضرورت در نظر گرفته شد شاهد خنثی شدن توطئه‌های دشمن خواهیم بود.