به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده، کودکان در سنین ۱ تا ۳ سال در حال توسعه مهارت‌های زبانی و عاطفی هستند. آنها به محیط پیرامون خود و تعاملات کلامی و غیرکلامی خانواده واکنش نشان می‌دهند. کیفیت و کمیت این تعاملات، تأثیر شگرفی بر توسعهٔ مهارت‌های زبان و توانایی‌های اجتماعی-عاطفی آنها دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که ارتباط مؤثر از نوزادی شروع می‌شود و شامل لمس، لحن صدا، و تعاملات اجتماعی می‌شود. منابع معتبر تأکید دارند که والدین نقش اصلی در این فرآیند دارند، به‌ویژه در سال‌های اولیه که پایه‌های اعتماد به نفس و روابط اجتماعی شکل می‌گیرند.
حتی برخی منابع معتقدند میزان کلمات گفته شده به کودک در سال‌های اول زندگی، پیش‌بینی‌کنندهٔ توان زبانی و تحصیلی بعدی اوست و طبق نظریه تحول زبانی برونر، تعامل والدین با کودک (کودک‌مداری) موجب ساخت چارچوب‌های زبانی در مغز کودک می‌شود.
روش‌های زیر برای برقراری ارتباط مؤثر با کودکان ۱ تا ۳ ساله پیشنهاد می‌شوند:
ارتباط جسمی و عاطفی: لمس و نوازش، مانند در آغوش گرفتن و بوسیدن، برای تقویت پیوند عاطفی ضروری است. همچنین تماس جسمی احساس امنیت را افزایش می‌دهد. این روش به‌ویژه در سنین پایین، زمانی که کودکان هنوز مهارت‌های زبانی محدودی دارند، اهمیت دارد.
استفاده از لحن آرام و مهربان: تحقیقات نشان می‌دهد که کودکان به لحن صدا حساس هستند و می‌توانند احساسات والدین را از طریق لحن درک کنند. پیشنهاد می‌شود از لحنی آرام و ملایم استفاده شود تا کودک احساس آرامش کند. این روش به کاهش استرس کودک و بهبود تعامل کمک می‌کند.
استفاده از زبان ساده و واضح: همچنین کودکان در این سنین توانایی پردازش جملات پیچیده را ندارند. استفاده از کلمات کوتاه، جملات ساده و لحن واضح به فهم بهتر کمک می‌کند. توصیه می‌شود هنگام صحبت، در سطح چشم کودک قرار بگیرید تا توجه او را جلب کنید.
اهمیت زبان بدن: زبان بدن نقش حیاتی در ارتباط با کودکان کوچک دارد. کودکان توجه کامل والدین را می‌خواهند و ممکن است اگر احساس کنند نادیده گرفته شده‌اند (مثلاً هنگام استفاده از تلفن)، با گریه یا رفتارهای دیگر واکنش نشان دهند.
حتی برخی منابع می‌گویند میزان کلمات گفته شده به کودک در سال‌های اول زندگی، پیش‌بینی‌کنندهٔ توان زبانی و تحصیلی بعدی اوست.
والدین باید توجه کامل خود را به کودک معطوف کنند تا ارتباط مؤثر برقرار شود.
صحبت کردن با کودک: حتی اگر کودک همه کلمات را درک نکند، صحبت کردن با او مهم است. کودکان با صدای والدین و احساساتی که از طریق صدا منتقل می‌شود ارتباط برقرار می‌کنند.
این روش به توسعه مهارت‌های شنیداری و زبانی کمک می‌کند، حتی اگر درک کامل در این سن محدود باشد.
تشویق به بیان احساسات: کودکان در این سنین هنوز نمی‌توانند احساسات خود را به‌خوبی بیان کنند. آموزش نام احساسات و تشویق به بیان آنها به تنظیم عاطفی کمک می‌کند.
مثلا گر کودک عصبانی است، بگویید: «عصبانی شدی؟ اشکالی نداره، بگو چی شده.» توصیه می‌شود از داستان‌ها یا عروسک‌ها برای آموزش احساسات استفاده کنید. طبق پژوهش‌های انجمن روان‌شناسی آمریکا، آموزش احساسات به کودکان خردسال، توانایی آنها در مدیریت هیجانات را افزایش می‌دهد.
ایجاد فرصت‌های اجتماعی: والدین فرصت‌هایی مانند بازی‌های گروهی، بازی‌های نقش‌آفرینی، و خواندن داستان ایجاد کنند. این فعالیت‌ها می‌توانند مهارت‌های شنیداری، پاسخگویی، و تعامل اجتماعی را تقویت کنند. برای کودکان ۱ تا ۳ ساله، بازی‌های ساده مانند پازل یا خواندن کتاب‌های تصویری مناسب است.
موانع احتمالی و نکات احتیاطی
یادتان باشد باید از تهدید، تحقیر، دستورات بیش از حد، و ارتباط در زمان خستگی یا گرسنگی کودک اجتناب شود، زیرا این موارد می‌توانند به کاهش اعتماد به نفس و مشکلات عاطفی منجر شوند.
کودک ممکن است به دلیل ناتوانی در بیان، دچار خشم یا گریه شود. صبور باشید، احساسات او را نام‌گذاری کنید و راه‌های جایگزین مانند اشاره یا نقاشی را تشویق کنید.
همچنین زمان‌بندی مناسب برای ارتباط نیز مهم است؛ مثلاً زمانی که کودک خواب‌آلود یا گرسنه است، بهتر است از تعاملات پیچیده خودداری شود.