به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده؛سال ۱۴۰۴ از سوی رهبر معظم انقلاب به‌عنوان سال «سرمایه‌گذاری برای تولید» نام‌گذاری شده است؛ شعاری که بر ضرورت هم‌افزایی منابع مالی در راستای تقویت تولید ملی تأکید دارد. در تحلیل‌های رایج، سرمایه‌گذاری اغلب با ورود سرمایه‌های کلان، تسهیلات بانکی گسترده یا حمایت از صنایع بزرگ پیوند می‌خورد. اما واقعیت این است که بخشی از ظرفیت پنهان سرمایه‌گذاری، در دل خانه‌ها و تصمیمات مالی خانوارها نهفته است؛ همان پس‌اندازهای کوچک، خریدهای هدفمند یا مشارکت‌های محدود اما معنادار خانوادگی که می‌توانند به چرخه تولید جان ببخشند.
در شرایطی که بسیاری از خانواده‌های ایرانی، به‌ویژه در طبقات متوسط و پایین، به دنبال راهی برای حفظ ارزش دارایی‌های خود هستند، «سرمایه‌گذاری خرد» به‌عنوان یکی از ابزارهای مشارکت در اقتصاد مولد اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. این گزارش می‌کوشد نقش سرمایه‌گذاری‌های خرد خانوارها را در جهش تولید ملی واکاوی کند؛ ظرفیتی خاموش اما توانمند که اگر جدی گرفته شود، می‌تواند یکی از کلیدهای تحقق شعار سال باشد.
در ایران، خانوارها بخش بزرگی از بازیگران اقتصادی را تشکیل می‌دهند. هر تصمیم مالی در سطح خانواده می‌تواند در مقیاسی گسترده‌تر، بر روند کلی اقتصاد تأثیر بگذارد. به‌ویژه در شرایط تورمی یا نوسانات بازار، خانواده‌ها به دنبال راه‌هایی برای حفظ ارزش دارایی‌های خود هستند و در بسیاری از موارد، به سمت سرمایه‌گذاری‌های کوچک اما هدفمند می‌روند.
این سرمایه‌گذاری‌ها ممکن است در قالب‌های زیر نمود یابد:
-
خرید ابزار تولید خانگی و راه‌اندازی مشاغل خانگی
-
سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا بورس با مبالغ اندک
-
مشارکت در تعاونی‌های محلی تولیدی یا کشاورزی
-
خرید زمین‌های کوچک یا واحدهای تجاری برای کسب‌وکارهای خانوادگی
-
ورود به عرصه فروش آنلاین محصولات تولیدی خانوادگی
قدرت پنهان در مقیاس گسترده
اگرچه سرمایه‌گذاری هر خانوار ممکن است در نگاه نخست بسیار محدود به نظر برسد، اما زمانی که این رفتار اقتصادی در سطح هزاران یا میلیون‌ها خانوار تکرار می‌شود، می‌تواند یک نیروی تأثیرگذار و جمعی ایجاد کند.
برای نمونه، اگر یک میلیون خانوار تنها مبلغ ۵ میلیون تومان را به سمت تولید سوق دهند، این به معنای تزریق ۵ هزار میلیارد تومان سرمایه به بخش مولد کشور خواهد بود. چنین رقمی می‌تواند برای راه‌اندازی صدها واحد تولیدی خرد، حمایت از مشاغل خانگی یا تقویت صنایع کوچک کافی باشد.
از الگوی مصرف‌محور به الگوی تولیدمحور
یکی از مهم‌ترین تغییرات فرهنگی لازم برای تحقق «سرمایه‌گذاری خرد خانوارها در خدمت تولید ملی»، گذار از الگوی مصرف‌گرایی به سمت تولیدگرایی است. در جامعه‌ای که مصرف، نشانه منزلت اجتماعی محسوب شود، انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری و تولید ایجاد نخواهد شد.
ترویج فرهنگ تولیدگرایی در خانواده‌ها به‌ویژه از طریق آموزش، رسانه‌ها و سیستم آموزشی، می‌تواند خانواده‌ها را به این باور برساند که کوچک‌ترین اقدامات اقتصادی آن‌ها نیز در زنجیره بزرگ تولید ملی اثرگذار است.
چالش‌ها و موانع پیش‌روی سرمایه‌گذاری خرد خانوارها
هرچند خانوارها به‌طور فزاینده‌ای تمایل دارند که منابع مالی خود را به‌صورت هدفمند و مولد به‌کار گیرند، اما موانع قابل‌توجهی در این مسیر وجود دارد:
-
نبود دسترسی به اطلاعات مالی شفاف و آموزش سرمایه‌گذاری
بسیاری از خانواده‌ها به دلیل نداشتن دانش مالی کافی، نمی‌توانند سرمایه خود را به‌صورت مطمئن و مولد سرمایه‌گذاری کنند. -
ناپایداری اقتصادی و بی‌اعتمادی به بازارها
بی‌ثباتی در نرخ ارز، تورم، نوسانات شدید بورس و تغییرات ناگهانی قوانین، اعتماد خانوارها را به بازارهای سرمایه‌گذاری کاهش داده است. -
محدود بودن ابزارهای سرمایه‌گذاری خرد
برخی فرصت‌های سرمایه‌گذاری (مانند املاک یا صنایع بزرگ) تنها برای سرمایه‌های کلان طراحی شده‌اند و خانواده‌های کم‌درآمد را کنار می‌گذارند. -
ضعف نظام بانکی در حمایت از مشاغل خرد
دسترسی سخت به وام، بهره‌های بالا و ضمانت‌های پیچیده باعث شده بسیاری از خانوارها از سرمایه‌گذاری در تولید منصرف شوند.
نقش فناوری و اقتصاد دیجیتال در توانمندسازی خانوارها
رشد سریع فناوری‌های نوین، به‌ویژه در حوزه اقتصاد دیجیتال، فرصت‌های بی‌سابقه‌ای را برای خانوارها فراهم کرده است. اکنون بسیاری از خانواده‌ها می‌توانند با حداقل سرمایه، در پلتفرم‌های فروش آنلاین فعالیت کنند، محصولات خانگی خود را به بازار عرضه نمایند یا حتی از طریق بازارهای سرمایه، در پروژه‌های تولیدی مشارکت داشته باشند.
افزایش دسترسی به اینترنت، رشد اپلیکیشن‌های مالی و ظهور بسترهای پرداخت نوین، مسیر سرمایه‌گذاری خرد را برای اقشار متوسط و کم‌درآمد هموارتر کرده است.
سرمایه‌گذاری خرد و اشتغال‌زایی محلی
یکی دیگر از دستاوردهای مهم سرمایه‌گذاری خرد خانوارها، تقویت اشتغال محلی و پایدار است. در بسیاری از مناطق محروم یا روستاها، راه‌اندازی یک واحد تولیدی کوچک یا مشاغل خانگی، می‌تواند به اشتغال مستقیم چند نفر از اعضای خانواده و حتی همسایگان منجر شود.
سرمایه‌گذاری در تولید صنایع‌دستی، بسته‌بندی محصولات کشاورزی، تولید مواد غذایی خانگی یا خدمات خُرد، مصداق‌هایی از این ظرفیت هستند که هم به تولید کمک می‌کنند و هم از مهاجرت بی‌رویه به شهرها جلوگیری می‌نمایند.
پیشنهادهایی برای حمایت از سرمایه‌گذاری خانوارها
برای تقویت نقش خانوارها در جهش تولید ملی، می‌توان اقداماتی را در سه سطح «فرهنگی، سیاست‌گذاری و اقتصادی» پیشنهاد کرد:
-
فرهنگ‌سازی عمومی:
تولید محتوای آموزشی در رسانه‌ها درباره اهمیت سرمایه‌گذاری خرد، ارائه نمونه‌های موفق، ترویج سواد مالی در مدارس و خانواده‌ها. -
طراحی ابزارهای مناسب:
ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری خانوادگی، اوراق مشارکت محلی، پلتفرم‌های تعاونی دیجیتال و پروژه‌های تولیدی با سرمایه‌گذاری خرد. -
اصلاح نظام بانکی و مالیاتی:
تسهیل ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت، ساده‌سازی مراحل دریافت وام برای مشاغل خانگی و کاهش مالیات بر سرمایه‌های خرد خانوارها. -
شفافیت اطلاعات مالی:
دسترسی آزاد و آسان به اطلاعات فرصت‌های سرمایه‌گذاری، آموزش تحلیل بازار و شناسایی حوزه‌های مولد برای خانوارها.
سخن پایانی
سرمایه‌گذاری خرد خانوارها، حلقه‌ای مغفول اما اساسی در زنجیره تولید ملی است. اگرچه از منظر ریالی کوچک به نظر می‌رسد، اما در سطح کلان، می‌تواند محرک قدرتمندی برای تولید، اشتغال و رشد اقتصادی باشد.
حرکت خانوارها از پس‌اندازهای منفعل به سمت سرمایه‌گذاری‌های فعال، نه‌تنها به تأمین مالی تولید کمک می‌کند بلکه حس مالکیت و مشارکت در توسعه کشور را نیز در آنان تقویت می‌نماید. حمایت نهادهای اقتصادی، بانک‌ها، رسانه‌ها و نظام آموزشی از این جریان، می‌تواند جهش تولید را از درون خانه‌ها آغاز کند؛ جایی که هر تومان، آغازی برای ساختن آینده‌ای بهتر است.