به گزارش پایگاه خبری پیام خبری، آغاز ماجرا از یک خاطره ساده
«همه اجازه داشتن شب خونه دوستاشون بمونن، من نه، چون بچه اول بودم!»
«برای داداش کوچیکم کلاس هشتم گوشی خریدن، من تا کنکور با گوشی پدرم سر می‌کردم.»
«اگه من یه ظرف می‌شکوندم خون به پا می‌شد، ته‌تغاری بشکنه، قربون‌صدقه‌اشم می‌رن!»
این جملات برای بسیاری از ما آشناست؛ چه از زبان خودمان، چه از خواهر یا برادری که هنوز از آن تفاوت‌ها دلخور است. این‌ها صرفاً خاطره نیستند؛ بلکه نشانه‌هایی از شکاف تربیتی هستند که اگر به آن‌ها توجه نشود، می‌توانند به کدورت‌های بلندمدت و حتی گسست عاطفی در خانواده منجر شوند.
چرا والدین بین فرزندان فرق می‌گذارند؟
شکاف تربیتی همیشه آگاهانه نیست. گاه دلایل آن ریشه در شرایط طبیعی رشد خانواده دارد:
فرزند اول معمولاً نقش «آزمون و خطا» دارد؛ والدین نگران‌تر، سخت‌گیرتر و محتاط‌تر عمل می‌کنند.
فرزند آخر اغلب در شرایطی بزرگ می‌شود که والدین خسته‌تر، منعطف‌تر یا حتی بی‌انگیزه‌ترند.
نزدیکی شخصیتی یا تطابق بیشتر یکی از فرزندان با علایق والدین نیز می‌تواند منجر به توجه بیشتر شود.
در برخی خانواده‌ها، تفاوت جنسیتی نیز به ایجاد سبک‌های متفاوت تربیتی منجر می‌شود.
تبعیض تربیتی چه پیامدهایی دارد؟
ادراک نابرابری در رفتار والدین، آثار ماندگاری دارد که معمولاً در روابط بین خواهران و برادران، یا در آینده فرد با والدین خود، بازتاب پیدا می‌کند:
احساس نادیده گرفته شدن و کاهش عزت‌نفس
شکل‌گیری مقایسه‌ی دائمی و خودکم‌بینی
افزایش رقابت و کاهش صمیمیت بین خواهر و برادرها
بروز کینه پنهان یا احساس بی‌عدالتی در بزرگسالی نسبت به والدین
یافته‌های علمی درباره شکاف تربیتی
یک پژوهش در دانشگاه کورنل (Cornell University) نشان داد:
۶۵ درصد از مادران و ۷۰ درصد از پدران گفته‌اند که ناخودآگاه با یکی از فرزندان‌شان احساس نزدیکی بیشتری دارند.
اما نکته مهم‌تر اینجاست که ۸۵ درصد فرزندان این تفاوت را به‌وضوح احساس کرده‌اند، حتی اگر والدین آن را انکار کنند.
همچنین در مطالعه‌ای که در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (۱۳۹۹) انجام شد، آمده است:
«تفاوت در سبک تربیتی، حتی اگر آشکار نباشد، می‌تواند در سنین نوجوانی به کاهش اعتمادبه‌نفس و بروز احساس طردشدگی در یکی از فرزندان منجر شود.»
تربیت برابر یا تربیت عادلانه؟
هیچ‌کس نمی‌گوید همه فرزندان باید دقیقاً یک‌جور تربیت شوند؛ زیرا نیازها، شخصیت‌ها و شرایط رشدشان متفاوت است.
اما عدالت تربیتی به معنای «برابریِ نتیجه‌محور» است، نه «برابریِ صوری».
یعنی هر فرزند، متناسب با ظرفیت، شرایط و نیازش، توجه، محبت، مسئولیت یا آزادی دریافت کند.
وقت جبران نیست؟
اگر امروز هنوز سر یک سفره می‌نشینید ولی بین خواهر و برادرها احساس فاصله هست، شاید باید با پدر و مادرتان درباره گذشته گفت‌وگو کنید. گاهی فقط یک جمله ساده می‌تواند آغازی برای آشتی درونی باشد:
«یادتونه اون موقع‌ها باهام چطور رفتار می‌کردید؟»
شاید خاطره‌ای که سال‌ها تلخ مانده، با چند جمله روشن شود.
شکاف‌های قابل ترمیم‌اند
شکاف تربیتی به معنای ظلم نیست؛ اما اگر بازخوانی نشود، به سوءتفاهم و جدایی عاطفی منتهی می‌شود. آگاهی، گفت‌وگو، و تلاش برای اصلاح نگاه والدگری، می‌تواند گذشته را ترمیم کند و آینده‌ای نزدیک‌تر، گرم‌تر و عادلانه‌تر برای خانواده بسازد.