امروز اولین جمعه ای است که در سال جدید با زبان روزه به زمزمه دعای ندبه می پردازیم و می گوییم این معز الاولیاء و مذل الاعداء و دعا می کنیم تا ناممان را جزو منتظران رویت خورشید عدالت ثبت کنند. در شب های ماه مبارک رمضان نیز به درگاه الهی عرضه می داریم که مشتاق دولت کریمه ای هستیم که اهل آن را عزیز گردانی و نفاق و اهلش را به وسیله این دولت کریمه خوار و ذلیل سازی.

این دعاها فرازهایی از دعای افتتاح است که سفارش شده در شب های ماه رمضان اینگونه با خدا نجوا کنیم و از غیبت امام زمان (عج) به درگاهش شکایت بریم. در این شب هایی که کرونا همه روزه داران را همچون سال گذشته خانه نشین کرده، حرف های دلمان را در مناجات با پرودگار با دعای افتتاح عرضه می داریم تا شاید مشق انتظار را فرا گیریم و شکایتمان را به درگاهش واگوییم تا شاید سختی فتنه ها را برایمان آسان کند.

دعای افتتاح را محمد بن عثمان دومین نایب امام زمان نقل کرده و این دعا با حمد و ستایش الهی آغاز می شود و در آن به موضوع هایی همچون رحمت و غضب حکیمانه الهی، ضرورت خوف و رجاء، توفیق عبادت الهی، گناه انسان و دوام فیض الهی، یادآوری نعمت‌های پروردگار، بقای نعمت‌ها به دست خدا و لزوم تفکر در نعمت‌های الهی اشاره شده است.

حکمت تاخیر در استجابت دعا، تکبّر و بی‌توجهّی انسان به خدا، ارزش انس و مناجات با پروردگار و باز بودن همیشگی درهای رحمت الهی از دیگر مطالب این دعاست و بخش پایانی دعای افتتاح درباره اظهار علاقه نسبت به دولت اسلامی است که در پرتو ظهور حضرت مهدی (عج) برقرار خواهد شد و وظیفه شیعیان نیز در این زمینه بیان شده است.

علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد نوشته است که امام زمان (عج) خطاب به شیعیان نوشتند که در هر شب ماه رمضان این دعا را بخوانند که فرشتگان دعای این ماه را می‌شنوند و برای صاحب آن استغفار می‌کنند.

در بخشی از این دعا آمده است: اللهم انا نرغب الیک فی دوله کریمه... خدایا به سوی تو مشتاقیم برای یافتن دولت کریمه‌ای که اسلام و اهلش را به آن عزیز گردانی، و نفاق و اهلش را به وسیله آن خوار سازی، و ما را در آن دولت از دعوت‌کنندگان به سوی طاعتت، و رهبران به سوی راهت قرار دهی، و کرامت دنیا و آخرت را از برکت آن روزیمان فرمایی.

در پایان دعای افتتاح می خوانیم: خدایا به درگاه تو شکوه می آوریم به خاطر نبود پیامبر که درودهای تو بر او و خاندانش و از ناپیدایی مولایمان و بسیاری دشمنانمان و کمی نفراتمان و سختی فتنه‌ها به سویمان، و از جریان زمان بر زیانمان. پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و ما را به گشایشی از جانب خویش در برابر این همه یاری فرما.

برخی معتقدند این دعا، دعای منتظران ظهور است و تمام آرمان های منتظران در آن آمده است.  حجت الاسلام مجتبی کلباسی استاد حوزه علمیه قم از دعای افتتاح به عنوان دعای منتظران امام زمان (عج) یاد کرد و به خبرنگار معارف ایرنا گفت: ماه مبارک رمضان ارتباط عمیقی با مساله امام عصر (عج) دارد و اگر بخواهیم این ارتباط را در ماه رمضان برقرار کنیم، می توانیم شب ها در حد توان خود در دعای افتتاح تعمق کنیم.

وی افزود: دعای افتتاح در واقع یک دعای مهدوی است که با تامل در مقدمات و فرازهای آن می توان به این موضوع پی برد. چون در خواسته های خود از خدا می خواهیم به واسطه آن حضرت مشکلات را حل کند. همه فرازهای دعای افتتاح مهم است چون این دعا یک مجموعه به هم پیوسته است. یعنی از موضوع توحید شروع می شود و به امامت و انتظار ختم می شود و مجموعه کاملی برای اهل انتظار است و در نهایت می گوییم اللهم إنا نرغب الیک فی دوله کریمه (خدایا در آرزوی تو برای یافتن دولت کریمه هستیم) و تمام آرمان های منتظران در این دعا آمده است.

برخی از کارشناسان نیز معتقدند که در شب های ماه مبارک رمضان می توان با خواندن دعای افتتاح، معارف مهدوی را فرا گرفت.  حجت الاسلام حسن محمودی گفت: دعای افتتاح یکی از دعاهای سفارش شده در شب های ماه مبارک رمضان است تا انسان بتواند با زمزمه این دعا به مناجات با خدا بپردازد و این دعا از سوی امام زمان (عج) صادر شده که آن حضرت این دعا را به نایب خاص خود یعنی محمد بن عثمان آموزش دادند.

وی افزود: این دعا با حمد الهی آغاز می شود و در اولین فراز آن می خوانیم «خدایا من ثنای تو را با حمد تو شروع می کنم» حمد و ستایش الهی در آموزه های دینی به اندازه ای مهم است که در قیام و رکوع و سجده نماز این ذکر را می خوانیم و بسیاری از دعاها  با  حمد الهی شروع می شود یا در پایان زیارت عاشورا و یا در خطبه حضرت زهرا(س) اینگونه است و حاجیان در مکه هنگام بجا آوردن اعمال حج حمد خدا را می گویند. هنگام خوردن غذا نیز سفارش شده که حمد خدا را بگوییم.

محمودی با بیان این که حدود ۱۹ مرتبه واژه حمد در این دعا به کار رفته، اضافه کرد. یکی از یاران امام صادق(ع) به نام مفضل از آن حضرت خواست تا دعایی جامع را به او آموزش دهد و امام فرمود که خدا را حمد کن و الحمدلله زیاد بگو و از مضمون روایت اینگونه برمی آید که اگر کسی اهل حمد نباشد، انسان بی ادبی است و اهل بیت می خواهند تا ما در مسیر تادیب الهی قرار بگیریم.

وی افزود: در دعای افتتاح می خوانیم که خدایا به من اجازه دادی تا تو را بخوانم و از تو درخواست کنم. بنابر این «اگر از جانب معشوق نباشد کششی، کوشش عاشق بیچاره به جایی نرسد.» و اگر عنایت الهی نباشد، ما حتی توفیق عبادت هایی مانند نماز و روزه را پیدا نمی کنیم.

حجت الاسلام محمدمهدی زارعی گلپایگانی استاد حوزه علمیه اصفهان نیز معتقد است دعای افتتاح مدرسه عالی انتظار است که آمادگی روحی و قلبی منتظران را برای همراهی امام زمان (عج) افزایش می دهد.

وی مهمترین آمادگی برای انتظار را در آمادگی معرفتی و آمادگی روحی و اخلاقی برشمرد و اظهار داشت: اگر کسی بخواهد به یک گروه جهادی بپیوندد، چنانچه از طرح ها و برنامه های این گروه اطلاعی نداشته باشد، در واقع نمی تواند در آن گروه فعالیت کند. چون شناخت، نقش مهمی در ایجاد آمادگی انسان دارد.  اگر قرار است ما امام زمان (عج) را یاری کنیم ولی نسبت به آن حضرت، آرمان ها و ویژگی های شخصیتی یا حکومت جهانی حجت خدا که قرار است برپا کند، معرفت نداشته باشیم، در نتیجه آمادگی نیز نخواهیم داشت.

وی درباره ضرورت کسب آمادگی روحی و اخلاقی گفت: ممکن است من بدانم امام زمان (عج) چه چیزی را می خواهند ولی چون به دنبال چیزهای دیگری هستم، دل من در آن فضا نباشد و خواستار آن چیزی نباشم که حضرت ولی عصر (عج) می خواهد. بنابر این روح و شخصیت من چون به دنبال بازی ها و سرگرمی های دنیایی است، نمی تواند با امام زمان همراهی کند و آمادگی لازم را کسب نکرده است.

زارعی افزود: نیمی از دعای افتتاح به مناجات و به ویژه حمد الهی اختصاص دارد و لابلای این حمد پروردگار، مفاهیم استغفار و تضرع موج می زند.  یادآوری نعمت های الهی و لطف پروردگار در این دعا از یک طرف و کوتاهی های ما در مقابل خدا از طرف دیگر بارها ذکر شده است. در واقع دعای افتتاح شامل یک دوره خداشناسی و فهم معارف الهی است.  خداشناسی عاشقانه ای در این دعاست که ربوبیت پروردگار در آن جلوه دارد و سپس در این دعا فصل جدیدی از حجت های الهی از پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) بیان می شود. در واقع پس از مناجات و استغفار به درگاه الهی صحبت از ولی خدا پیش می آید.

این پژوهشگر مذهبی افزود: در این دعا باید توجه کنیم تمام نعمت های مادی یک طرف قرار دارد و نعمت وجود حجت الهی نیمه دیگر آن است و این بخش کاملا موضوعی جدی و پرعظمت است. این دعا در حقیقت علاوه بر افزایش معرفت، روح ما را با ذکر و توجه به حجت خدا جلا می دهد و آمادگی روحی و قلبی را برای همراهی با حضرت حجت خدا فزونی می بخشد.

زارعی با اشاره به بخشی از دعای افتتاح گفت: امام زمان (عج) به عنوان دعوت کننده به کتاب الهی معرفی شده است. یعنی آن حضرت جلوه دهنده تمام آیات قرآن است و کلام الهی را دردنیا تجلی می بخشد. بنابراین می دانیم اقامه قرآن در جهان جزو برنامه حضرت ولی عصر (عج) است و دعای افتتاح اینگونه امام زمان را معرفی می کند تا اگر قرار است منتظر باشیم و از این قافله عقب نمانیم، باید انس خود را با قرآن بیشتر کنیم و عمل به آیات قرآن را جدی تر بگیریم و چنین تعابیری نشان می دهد باید نسبت به امام زمان (عج) شناخت و معرفت داشته باشیم.

وی تاکید کرد: اگرچه این دعا برای شب های ماه مبارک رمضان سفارش شده؛ نباید در ماه رمضان محصور بماند بلکه در طول سال باید آن را زمزمه کرد و در سخنرانی ها و قنوت ها خواند.

این پژوهشگر مذهبی با اشاره به بخشی دیگر از دعای افتتاح افزود: در این دعا ضمن این که با خدا سخن می گوییم «امام زمان (عج) را عزیز کن و با او به ما عزت ببخش و دینت و مومنان را یاری کن»، همچنین از طرح و برنامه ولی عصر (عج) خبر می دهیم. یعنی می دانیم آینده امام زمان (عج) چه خواهد شد و از طرف دیگر از خدا می خواهیم همراه او باشیم و این یادآوری دل انسان را زنده می کند تا آن حضرت را همراهی کنیم.  

زارعی افزود: در بخش دیگری می خوانیم «اللهم انا نرغب الیک فی دوله کریمه...» یعنی خدایا ما را از دعوت کنندگان به طاعت خود در زمان حکومت امام زمان (عج) قرار بده و از پیشوایان هدایت به سوی مسیر خودت بگردان تا بتوانیم رهبری کنیم. بنابر این شیعیان باید خود را در این طراز ببینند و از خدا بخواهیم که از مدیران و دعوت کنندگان به مسیر آن حضرت باشیم.

وی با اشاره به روایتی از امیرمومنان (ع) درباره ضرورت ملازمت عمل هنگام دعا اظهار داشت: قرار نیست دعا مثل کمان بدون تیری باشد. دعا برای کسی است که می خواهد کار انجام دهد و کسی که تصمیمی نگرفته، دعا در او تاثیری ندارد و لذا قرار است این دعاها در ما تصمیم ایجاد کند تا در این مسیر حرکت کنیم.

زارعی سفارش کرد تا با دعای نورانی افتتاح انس بیشتری بگیریم و افزود: در این ایام و در جلسات نیز دعای افتتاح می تواند محور باشد. ماه رمضان که ماه خودسازی و ماه ناظر به انتظار و همراهی با حجت خدا و آن خودسازی است که یاران سیدالشهدا(ع) داشتند تا ما را نیز به چنین درجه ای برساند.