به گزارش پیام خانواده شخصیتهای سالم ، شخصیتهائی هستند که بر نقاط ضعف خود غلبه پیدا کردهاند وقت خود را به شکوه و شکایت تلف نمیکنند. نسبت به امور زندگی شور و هیجان دارند هر آنچه هست را خردمندانه میپذیرند . مسایل و مشکلات را به عنوان جزئی از زندگی میپذیرند لحظات خود را با حسرت به وضع دیگران هدر نمیدهند . آنها میتوانند اشتباهات خود را بپذیرند .
از گذشته پند میگیرند . تسلیم غم و اندوه نمیشوند به زندگی کردن در زمان «حال» توجه دارند .
این افراد دارای یک راهنمای درونی هستند از ناشناخته ها نمی ترسند وجویای تجربیات تازه و جدید بوده و به نحو شگفت آوری مستقل هستند، نسبت به خانواده خویش علاقمند و وفا دارند. روابطشان با دیگران براساس احترام متقابل است. انتخابهای خود را با فکر و اراده اتنخاب میکنند . افرادی ظاهرساز نیستند چون خود را آنطورکه هستند پذیرفتهاند . همواره تشنة آموختن و پیشرفتاند و در نهایت افرادی با ایمان ، مهربان ، منطقی ، با اخلاق و دارای هوش هیجانی مناسب هستند . حال با این مقدمه دربارة سلامت روان به برخی از اختلالهای شایع که ممکن است شخصیت سالم افراد را درصورت عدم کنترل مختل کند ، آشنا میشویم .
از اضطراب چه میدانیم ؟
همه انسانها اضطراب را در زندگی خود تجربه میکنند و طبیعی است که انسان هنگام روبروشدن با موقعیتهای تهدید کننده و تنشزا مضطرب شود . اضطراب شامل احساس عدم اطمینان ، درماندگی و برانگیختگی بدنی است که با یک یا چند علامت جسمانی مانند : احساس تنگی نفس ، تپش قلب ، عرق کردن بدن ، سردرد و ... همراه است . بسیاری از کودکان و نوجوانان زمانی که در شرایط جدید قرار میگیرند دچار اضطراب میشوند و واکنشهای متعددی از خود بروز میدهند مانند لکنت زبان ، جویدن ناخن ، احساس خجالت و ... با بزرگترشدن کودکان و ورود به دورة نوجوانی اضطراب ناشی از پذیرفته نشدن از جانب همسالان و اضطراب ناشی از بلوغ زودرس .
علائم:عصبی بودن ، آرام و قرار نداشتن ، تکرر ادرار ، احساس خستگی و سرگیجه و بیخوابی
پیشگیری و درمان :
رژیم غذایی مناسب ، ورزشهای منظم ، پرداختن به فعالیتهای مفید ،داشتن روحیه شاد و خندان ، هدفدار کردن کارهای روزمره ، توجه به فعالیتها و اهداف حاضر و نه گذشته ، تن آرامی (ریلکسیشن) ، افزایش مهارتهای زندگی و در صورت نیاز درمان دارویی توسط پزشک .
ترس و فوبیا چیست ؟
ترس یک واکنش طبیعی بشر هنگام روبروشدن با خطرات است . ترس در موقعیتهای خطرآفرین نه تنها طبیعی بلکه مفید است . ولی فوبیا ، ترس بیمارگونهای است که به شدت مبالغآمیز و توهّمی است .
فوبیا معمولاً در دوران کودکی و نوجوانی آغاز میشود . معمولاً 50 درصد آنها در طی 5 سال برطرف میشوند . فوبیا مثل ترس از خون ، ترس از حیوانات ، ترس از حضور در جمع (این افراد به شدت کمرو و خجالتی هستند و در برابر دیگران دستپاچه میشوند. ترس از حرف زدن در جمع شایعترین این ترس است.)
ترس از مکانهای باز (این افراد از مکانهای عمومی و شلوغ وحشت دارند مانند پارک ، صف اتوبوس ، فرودگاه ، مترو و ...)
علائم : نفس تنگی ، تپش قلب ، احساس درد ناحیه قفسه سینه ، لرزش و سرگیجه ، عرق کردن ، حالت تهوع و کرختی بدن .
درمان : خوشبختانه با همکاری فرد مبتلا ، درمانهای مناسبی برای دفع اینگونه ترسها وجود دارد .
اسکیزوفرنیا چیست ؟
یکی از اختلالات روانی شدید است که علائم آن از اواخر دورة نوجوانی و اوایل بزرگسالی شروع میشود . بطور خاص ، اسکیزوفرنیا یک اختلال شدید و مزمن در مغز است که باعث افکار پریشان ، احساسات عجیب و رفتارهای غیرعادی میشود و از کلام و گفتار غیرمعمول استفاده میکنند . اسکیزوفرنیا به معنای «ذهن چندپاره» است . گاهی اوقات از آن به عنوان «جنون جوانی» یاد میشود .
علل : علامت منحصر به فردی ندارد و عوامل زیادی در شکلگیری آن نقش دارند . این عوامل هم ژنتیکی است و هم محیطی که هر دو متأثر از والدین میباشد . افرادی که یکی از والدین مبتلا به اسکیزوفرنیا داشته باشند 10% بیشتر احتمال ابتلا برایشان است . عوامل محیطی زیادی از جمله استرس (خواه در دوران بارداری یا طی دوران رشد) احتمال ابتلا را بیشتر میکند .
علائم : توهّم یا ادراک غلط ، هذیانها و باورهای غیرمنطقی ، عجیب و غریب حرف زدن ، کاهش واکنشهای هیجانی ، نداشتن انگیزه و انرژی ، عدم علاقه به تفریح ، انجام ندادن فعالیتهای روزمره ، در موقعیتهای اجتماعی ، عدم رسیدگی به سر و وضع و ظاهر خود . در صورتی که فردی چند تا از علائم بالا را حداقل به مدت 6 ماه داشته باشد و عملکرد فرد هم در روابط دوستانه و خودمراقبتی به هم ریخته شود میتوان تشخیص اسکیزوفرنیا داد .
درمان: نیاز به مشاوره با مشاور دارد.
از وسواس فکری و عملی چه میدانیم ؟
وسواس عبارتست از تکرار بدون اراده افکار ناخوشایند . اگرچه فرد میداند که این افکار نامناسب و غیرعادی است لیکن قادر به دور کردن آنها نیست .
وسواس تا اندازهای در همه افراد وجود دارد و هنگامی غیرعادی محسوب میشود که شخص مبتلا به آن میفهمد که فکری که او را به خود مشغول کرده بسیار قوی است و سعی میکند که آن را از خود دور سازد ولی قادر نیست .
علائم : وسواس به صورتهای مختلف بروز میکند مانند : اجتناب کردن از کاری ، تکرار کردن ، ترس ، دقت و نظم افراطی ، شک در فعالیتهای دینی ، اجبار و الزام در انجام یک کار ، عناد و لجبازی و در مواردی هم وسواس به صورت دله دزدی ، آتش زدن جایی ، بیقراری ، بهانهگیری ، بیخوابی ، بدخوابی ، بیاشتهایی و ... بخصوص در کودکان و نوجوانان دیده میشود .
نوجوان وسواسی فردی است که علائم مشخصی مثل نظم و ترتیب شدید ،کمال طلبی ، پاکیزگی افراطی و خسیس بودن را از خود بروز میدهد. اعمال و رفتار این نوجوانان تکراری ، دستوپاگیر و کیلشهای است .
فرد وسواسی نسبت به اختلال خود هوشیار و آگاه است این افکار آزاردهنده و تکراری معمولاً با اضطراب همراه است .
عوامل : وراثت ، رفتار والدین ، عوامل زیستی مانند کاهش ترشح هورمون رشد از جمله عوامل بروز وسواس است .
درمان : نیاز به مشاوره با مشاور دارد.
نحوة مراقبت از دوران نوجوانی:
بطور کلی زندگی سالم به معنای داشتن یک زندگی آرام و بامعنا و هدفمند میباشد اما ایجاد چنین زندگیایی نیاز به یک سری عوامل دارد که به سه مورد مهم آن اشاره میکنیم :
*داشتن روابط اجتماعی سالم با دیگران : امنیت و رضایت خاطر یکی از عوامل روحی و روانی مهم در ایجاد زندگی سالم است که از طریق روابط اجتماعی و دوستانه به وجود میآید .
*مشخص کردن اهداف زندگی : عامل دیگر برای برخورداری از زندگی سالم تنظیم اهداف زندگی است وجود هدفهای غیرواقعبینانه در زندگی نوجوان وجود دارد که میتواند زندگی سالم را تحت شعاع قرار دهد .
*مراقبت از خود : آسیب ها و مشکلات زیادی در مسیر زندگی نوجوان وجود دارد که میتواند زندگی سالم او را تحتالشعاع قرار دهد. دوستیهای افراطی ، تلفن همراه ، اینترنت و ... میتوانند سلامتی نوجوانان را تهدید کنند . لذا نوجوانان باید هوشمندانه مراقب برنامهها و خطرات پیرامونی باشند .
مصطفی محمدی شکیب کارشناس بخش مشاوره‌های قرآن بنیان سی‌امین نمایشگاه قرآن کریم