به گزارش پیام خانواده    یکی از خصلت‌های بد برخی والدین این است که در مواقعی که به هر دلیلی دچار خشم و عصبانیت می‌شوند، این خشم خود را بر سر کودک خالی می‌کنند. اصطلاحا بر سر او فریاد می‌زنند. شاید در نگاه اول مساله خاصی نباشد و به یک نگاه عادی تقلیل پیدا کند ولی براساس احکام روانشناسی جزء خطرناکترین رفتارهای والدین است که می‌تواند بر روان کودک تاثیر منفی بسیاری بگذارد. کودکان در دنیای کودکی خودشان در حال فعالیت، بازی و لذت بردن از زندگی هستند که یک‌دفعه صدایی بلند غافلگیرشان می‌کند. داد زدن سر کودک باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیری به آن‌ها می‌شود و مانند تنبیه کودک هیچ تأثیری در اصلاح و بهبود رفتارشان ندارد. در این رابطه با خانم آزیتا دانشوری‌فرد روانشناس کودک و نوجوان به گفتگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:

فریاد زدن بر سر کودکان چه عوارضی می‌تواند برای آن‌ها داشته باشد؟

شکل‌گیری رفتارهای از هم گسیخته در کودکان یکی از این عوارض است، این رفتار والدین احتمال بروز رفتارهای دردسرساز و مشکلاتی مانند اختلال سلوک در کودکان و نوجوانان را افزایش می‌دهد.

فریاد زدن باعث می‌شود، کودک احساس بی‌ارزش بودن کند، تمام افراد در هر سن و سالی باشند دوست دارند که برای دیگران ارزشمند باشند. این احساس در کودکان، بسیار بیشتر است. وقتی سر کودک داد می‌زنید، توانایی‌ها، قابلیت‌ها و ارزش خود را زیر سوال می‌برد و عزت‌نفس خود را از دست می‌دهد. در واقع داد زدن سر کودک، سریع‌ترین راهی است که باعث می‌شود احساس بی‌ارزش بودن کند

شکل‌گیری افکار منفی و ناامیدی در کودک نیز از عوارض دیگر فریاد زدن بر سر کودک است. افکار منفی کودکان بیشتر به نگاه بدبینانه آن‌ها نسبت به خود و توانایی‌های‌شان معطوف است. در واقع، کودکان منفی‌باف، مدام از خودشان به‌صورت بیرحمانه و غیرواقع‌بینانه‌ای انتقاد می‌کنند، مثلا با خودشان می‌گویند: «حتما خیلی بدم که مامان سرم داد زد» یا «اونقدر بد بازی کردم که همه خانواده ناراحت شدن» این افکار مثل خوره به جان کودک می‌افتد و کم‌کم او را به سمت هیجانات منفی و ناکارآمدی مانند افسردگی و اضطراب در کودکان سوق می‌دهد.

مشکل در شکل‌گیری اعتماد به نفس

افزایش استرس، اضطراب و ابتلا به افسردگی در آینده هم می‌تواند ناشی این رفتار والدین باشد. فریاد زدن سر کودک، مساوی است با این جمله که «تو هیچ حقی نداری و تصمیم گیرنده نهایی من هستم». این سبک از فرزندپروری، شکل‌گیری اعتماد به نفس در کودکان را با مشکل مواجه می‌کند. آن‌ها با احساس گناه، استرس و ناراحتی بزرگ می‌شوند و پتانسیل بیشتری برای ابتلا به مشکلات روانی مختلف را دارند. این علائم، علاوه بر افزایش رفتارهای مشکل ساز، احتمال وقوع اختلالات رفتاری تخریبی و رفتارهای خود ویرانگر، مانند مصرف مواد و ارتکاب جرم را افزایش می‌دهد.

افزایش مشکلات جسمانی نیز از عوارض دیگر فریاد زدن بر سر کودکان است. امنیت روانی، برای رشد بهنجار مغز و دیگر اندام‌های بدن، ارزشی هم‌پایه با تغذیه مناسب و امنیت فیزیکی دارد. استرس‌های ناشی از فریادزدن سر فرزندان، احتمال ابتلا به مشکلات جسمانی را در بزرگسالی افزایش می‌دهد.

داد زدن باعث می‌شود، کودک احساس بی‌ارزش بودن کند، تمام افراد در هر سن و سالی باشند دوست دارند که برای دیگران ارزشمند باشند. این احساس در کودکان، بسیار بیشتر است. وقتی سر کودک داد می‌زنید، توانایی‌ها، قابلیت‌ها و ارزش خود را زیر سوال می‌برد و عزت‌نفس خود را از دست می‌دهد. در واقع داد زدن سر کودک، سریع‌ترین راهی است که باعث می‌شود احساس بی‌ارزش بودن کند.

ایجاد پنهان‌کاری در کودکان

داد زدن سر کودک رابطه‌ی والدین و کودکان را ضعیف می‌کند. این رفتار، شما و کودک را در دو جبهه‌ی مخالف قرار می‌دهد. کودک دیگر مانند گذشته با شما احساس صمیمیمت نمی‌کند. برای اینکه واکنش مشابهی از طرف شما دریافت نکند، ممکن است حتی به پنهان‌کاری روی بیاورد.

فریاد زدن سر کودک، آسیب‌زا است، مطالعات متعدد نشان داده‌اند که این رفتار، به کودکان آسیب می‌رساند. بر اساس این مطالعات، فریاد زدن یا جیغ‌زدن به عنوان یکی از معیارهای «انضباط خشن» در خانه شناخته می‌شود و کودکانی که به این شیوه تنبیه می‌شوند، در آینده دچار مشکلاتی مثل عملکرد ضعیف در مدرسه، مشکلات رفتاری و حتی رفتارهای بزهکارانه می‌شوند.

افزایش دردهای مزمن نیز از عوارض دیگر داد زدن است. دردهای مزمن ترکیبی از مشکلات روانی و جسمانی پیچیده هستند که شناخت کمی از آن‌ها داریم و درمان قطعی و موثری در حال حاضر برایشان وجود ندارد. بر اساس مطالعات، کودکانی که تجربیات منفی بیشتری در زمینه سوء استفاده کلامی یا دیگر انواع کودک آزاری داشته‌اند، به احتمال بیشتری در بزرگسالی به دردهای مزمن دچار می‌شوند. مشکلاتی مانند دردهای ناشی از سیستم عصبی مثل سردرد، گردن درد و ناراحتی‌های روانی بلند مدت در آینده و بزرگسالی برایشان ایجاد می‌شود.

یکی از بهترین کارهایی که در مواقع عصبانیت می‌توانید انجام دهید این است که محل را ترک کنید. حتی می‌توانید بروید جای دیگری و فریاد بزنید ولی هرگز سر کودک داد نزنید

چه توصیه‌هایی برای والدین با این شیوه رفتاری، دارید؟

والدین عوامل زمینه‌ساز را شناسایی کنند. شناسایی عوامل بیرونی فریاد زدن، در خودداری از انجام آن به والدین کمک می‌کند. هر موضوعی توان تبدیل شدن به عامل زمینه‌سازِ برای داد زدن را دارد، مانند، خستگی، فشار کاری، درگیری با یک دوست و یا حتی حوصله نداشتن برای آشپزی. بنابراین خودآگاهی و شناخت عوامل زمینه ساز، باعث گسترش دامنه انتخاب‌های والدین می‌شود.

یکی از راهکارها این است که والدین قبل از فریاد زدن هشدار بدهند. اگر رفتار کودک در حال کلافه کردن والدین است، به‌جای داد زدن یا قهر تربیتی، به او هشدار بدهند. مثلا بگویند: «رضا داری هُلم میدی، الان دیگه اعصابم خورد میشه.» اغلب اوقات، همین کار ساده باعث آرام شدن فرزندتان می‌شود.

آرامش روان و تخلیه هیجانی والدین نیز از روش‌های دیگری است که والدین می‌توانند از آن استفاده کنند. اگر واقعا خیلی عصبی هستید و به تخلیه آن نیاز دارید، شرایطش را برای خودتان مهیا کنید. به‌عنوان مثال، به حمام بروید و با فشار آب فریادهایتان را بشویید. همچنین والدین می‌توانند از تکنیک‌های ریلکسیشن مانند تنفس عمیق استفاده کنند.به خیابان بروند و کمی پیاده‌روی کنند. به ورزش بروند، زیرا انقباض عضلانی در کاهش بارِ هیجانی مطالب بسیار موثر است.

والدین باید رفتارهای متناسب با سن کودک را بشناسند. دانستن اینکه چه رفتارهایی در سنین خاصی از کودکی شایع هستند به کنترل عصبانیت‌ آن‌ها کمک می‌کند. به‌عنوان مثال، در حدود 3 سالگی، کودکان علاقه زیادی به «نه گفتن» دارند و تا حدودی لجبازی می‌کنند.

یکی از بهترین کارهایی که در مواقع عصبانیت می‌توانید انجام دهید این است که محل را ترک کنید. حتی می‌توانید بروید جای دیگری و فریاد بزنید ولی هرگز سر کودک داد نزنید. برای کاهش اضطراب و عصبانیت علاوه بر ترک کردن محل می‌توانید کارهای دیگری هم انجام دهید، مثلا در فضای باز قدم بزنید و هوا بخورید.

کودک را تهدید نکنیم!

در حالت فریاد زدن نبایدکودک را تهدید کنیم، معمولا در موقع عصبانیت، حرف‌هایی می‌زنیم که غیرمنطقی هستند. ممکن است وقتی عصبانی می‌شوید، بچه‌ها را تهدید کنید و این تهدیدها، از نظر شما غیرواقعی و فقط برای ترساندن کودک باشد. اما بچه‌ها این تهدیدها را جدی می‌گیرند و در ذهن آن‌ها باقی می‌ماند، بنابراین کمی استراحت کنید تا ذهنتان آرام شود.

عمل فریاد زدن ناشی از آگاهی نداشتن از هرگونه رفتار جایگزین در همان وضعیت توسط والدین است اما رفتارهایی وجود دارند که به جای به کار گیری از خشونت باید توسط والدین تمرین شوند. شرایط دشوار می‌‎تواند به طرز نامطلوبی منجر به خشونت شوند و بنابرین، والدینی که با این وضعیت رو به رو می‌‎شوند، می‌‎توانند با آگاهی پیدا کردن از عواقب خشونت، این شرایط را کنترل کنند و سعی در مهار کردن خشونت و عصبانیت خود کنند و به جای فریاد زدن، والدین می‌‎توانند با کلمات دقیق به کودک خود در جهت تصحیح رفتارشان هشدار دهند که این امر مستلزم صبور بودن در شرایط دشوار است و همچنین مهم است که والدین اجازه دهند کودکشان کودکی کند.