به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده؛ در دهه40 درست زمانی که اصلاحات ارضی و تغییر نظام تولید کشاورزی اندک‌اندک در حال انجام بود امواج مهاجرت از روستاها به حاشیه شهرها شروع شد. در این زمان که پایتخت کمتر از 3میلیون نفر ساکن داشت، برخی کارشناسان متوجه شدند که تهران ظرفیت کافی برای جمعیتی که به‌سوی آن می‌آیند، ندارد.

مطالعات نخستین طرح جامع تهران در همین سال‌ها انجام و محدوده استقرار کارخانه‌ها در فاصله دورتر از 120کیلومتر تعیین شد ولی مشکل مهاجرت هنوز آنقدر جدی گرفته نمی‌شد که کسی به فکر تغییر پایتخت بیفتد.

در دهه 50شمسی بارها کارشناسان درباره آینده افزایش جمعیت در محدوده پایتخت هشدار دارند.

در دهه‌های بعد مشکلات تهران مخصوصا مهاجرپذیری مداوم و افزایش جمعیت آن باعث شد که انتقال پایتخت بارها مطرح و حتی منجر به تصویب قوانینی شود اما هیچ‌وقت به مرحله اجرا نرسید.

اکنون رئیس‌جمهور ایران برای دومین‌بار در مدت کمتر از یک‌سال‌، موضوع بررسی انتقال پایتخت را بیان و سواحل جنوبی را به‌عنوان محل پایتخت جدید اعلام کرده است. به این بهانه نگاهی کرده‌ایم به برخی از سوابق تلاش برای انتقال پایتخت.

۱۳۶۴

موضوع انتقال پایتخت برای رفع تمرکزگرایی و توزیع عادلانه امکانات مطرح شد اما کشور در میانه جنگ تحمیلی 8ساله بود و فرصتی برای پرداختن به این امور پیدا نمی‌شد. جمعیت پایتخت آن زمان به حدود 5میلیون نفر رسیده بود.

۱۳۶8

با پایان یافتن جنگ و آغاز برخی طرح‌های توسعه اقتصادی، مطالعاتی نیز زیر نظر وزارت مسکن و شهرسازی برای انتقال پایتخت سیاسی صورت گرفت. برآوردها نشان می‌داد که انتقال پایتخت به مکانی دیگر بین ۱۵ تا ۲۵سال زمان خواهد برد. در همین سال بود که غلامحسین کرباسچی، استاندار اصفهان به سمت شهردار تهران منصوب شد تا تهران را برای پایتخت ماندن سر و شکلی مناسب ببخشد.

1388

مجمع تشخیص مصلحت نظام طرح انتقال مرکز سیاسی کشور را به یک مکان مناسب به تصویب رساند. دولت احمدی‌نژاد هم در سال۱۳۹۰ پیشنهاد «انتقال مرکز سیاسی-اداری کشور» و انتقال پایتخت به یکی از استان‌های مرکزی ایران را ارائه داد و تلاش کرد که سازمان گردشگری وقت و وزارت نفت را به استان فارس و خوزستان منتقل کند که هیچ‌کدام به نتیجه نرسید. جمعیت پایتخت در این سال به حدود 8میلیون نفر ‌رسیده بود.

1391

طرح انتقال پایتخت با امضای ۱۵۱نماینده تقدیم مجلس شد و در سال۱۳۹۲، شورای ساماندهی پایتخت با هدف بررسی امکان انتقال پایتخت تأسیس شد و در نهایت قانون «امکان‌سنجی انتقال مرکز سیاسی و اداری کشور و ساماندهی تمرکززدایی از تهران» در اردیبهشت سال۱۳۹۴ به تصویب مجلس و شورای نگهبان رسید و ابلاغ شدولی این مصوبات منجر به نتیجه عملی نشد.

1404

دولت مسعود پزشکیان از بررسی انتقال پایتخت به سواحل جنوبی ایران خبر داد. معاون اول رئیس‌جمهور هم درباره احتمال انتخاب مکران به‌عنوان پایتخت آینده ایران گفت و سخنگوی دولت نیز موضوع انتقال پایتخت را مطرح کرد. جمعیت شهر تهران بدون شهرهای حاشیه‌ای نزدیک به 9.5میلیون نفر است.

شهرهایی با مشکلات مشابه پایتخت

خطر زلزله، کمبود آب و آلودگی هوا بیشتر گزینه‌های جایگزینی تهران را مردود می‌کند

بسته به اینکه انتقال پایتخت از منظر جمعیت، محیط‌زیست، اقتصاد، ‌زلزله و... اعلام شده باشد، شهر مقصد هم متفاوت است. تنها محدوده‌ای بین استان‌های اصفهان و مرکزی از خطر زلزله دور است و به جاده‌های اصلی دسترسی دارد. تقریبا تمام کلانشهرهای کشور با مشکل کمبود آب، آلودگی هوا و حاشیه‌نشینی روبه‌رو هستند و هیچ‌وقت یک جایگزین کامل برای تهران معرفی نشده است. شاید به همین دلیل است که در آخرین اظهارنظر، نه یک شهر بلکه منطقه جغرافیایی در جنوب کشور را به‌عنوان مقصد جابه‌جایی پایتخت اعلام شده است.

قم: به‌دلیل قرار گرفتن در مرکز هندسی ایران پیشنهاد شد اما با مشکل کمبود آب روبه‌روست.

اصفهان: به‌دلیل سابقه پایتختی صفویه، بارها به‌عنوان جایگزین تهران پیشنهاد شده بود. این شهر امکانات زیادی دارد اما اکنون درگیر کمبود آب است.

ساوه: به‌عنوان پایتخت جدید مطرح شد اما کمبود امکانات و نزدیکی به تهران این گزینه را رد کرد.

اراک: به‌دلیل احتمال کم وقوع زلزله برای جانشینی تهران مطرح شد ولی آلودگی هوای شدید در اثر فعالیت واحدهای صنعتی مانع این انتخاب شد.

زنجان: برای انتقال پایتخت مطرح شد؛ زیرا آب و هوا و محیط‌زیست مناسبی دارد ولی زیرساخت‌های شهری آن کافی نیست.

شیراز: به‌عنوان پایتخت در بخش جنوبی کشور و نزدیک به خلیج‌فارس مطرح شد ولی آب کافی ندارد.

پردیس، پرند و هشتگرد: برای انتقال بخشی از ادارات دولتی تهران مطرح شدند اما به مرحله اجرا نرسید. این‌شهرها فاصله زیادی از تهران ندارند.

مکران: از چابهار تا کنارک، زرآباد و بندرعباس سواحل مکران است که به آب‌های آزاد دسترسی دارد اما در معرض مشکلات امنیتی خاص قرار دارد. درصورت انتقال پایتخت، باید در آن شهر جدید ایجاد کرد.

قزوین: در دوره‌ای پایتخت صفویه بود و مسئولان این شهر هم موافق پایتختی دوباره آن هستند اما انتقال پایتخت به آن انجام نگرفت.

سمنان: چندبار به‌عنوان جایگزینی برای پایتخت مطرح شد اما مشکل کمبود آب دارد. انتخاب 2 رئیس‌جمهور از این شهر هم برتصمیم‌گیری مستقل درباره آن تأثیر گذاشت.