رابطه حجاب و تصور از خود، موضوعی است که اهمیت به سزایی دارد. تصور از خود یا ادراک از خویشتن، یعنی یک نقطه نظر عینی از مهارت ها، خصوصیات و توانایی هایی که فرد از خود دارد. پژوهش ها نشان می دهد که تصور از خود، نقش اساسی در بهداشت و سلامت روانی افراد به عهده دارد و با تصور منفی از خود، نشانه های اضطراب، افسردگی، کمرویی و درونگرایی ظاهر می شود.(اورت و همکاران، ،۲۰۰۹ ؛ پینا و همکاران، ۲۰۰۵) همچنین تصور از خود با عزت نفس و حرمت خود ارتباط مستقیم دارد (ملازمانی و فتحی آشتیانی، ۱۳۸۷).

تصور منفی از خود، به ویژه در زمینه جسمانی، می تواند منجر به کاهش پایبندی به پوشش و استفاده از لوازم آرایشی در خانم ها شود. چنین افرادی ممکن است با جلب توجه دیگران به ظاهر خود، سعی در اثبات خود به خویشتن و بهبود تصور از خود برآیند (رجبی،۱۳۹۰، ص ۱۱۱).

دکتر رضا راستمنش و همکارانش به بررسی رابطه بین حجاب اسلامی، نارضایتی بدن، تمایل برای لوازم آرایشی و بهداشتی و جراحی زیبایی بینی پرداختند (راستمنش و همکاران، ۲۰۰۹). خانم ها به سه گروهِ پایبند به حجاب، حجاب متوسط و بدحجاب تقسیم شدند. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که گروه با حجاب در مقایسه با دو گروه دیگر، رضایت جسمانی بالاتر، عزت نفس بیشتر و تمایل کمتر به استفاده از لوازم آرایشی و جراحی زیبایی بینی گزارش کرده اند.

در مطالعه انجام شده بر روی زنان یهودی، نشان می دهد که این زنان که از پوشش مناسب استفاده کرده اند، در مقایسه با زنان سکولار که از پوشش مناسب استفاده نمی کنند، نارضایتی جسمانی کمتری تجربه می کنند، اختلال خوردن و ترس از چاقی در آنها کمتر است و در مجموع تصور از خود جسمانی بالاتری دارند (گلاک، ۱۹۸۷).

برخی معتقدند اشتغال زنان ایالات متحده، با آرایش کردن و جراحی پلاستیک و دغدغه به مُد بودن، همراه است و رو آوردن به آموزه های مسیحی موجب پرداختن به ابعاد معنوی- روحی و روانی می شود و اشتغالات بدنی را کم می کند (برازوس، ۲۰۰۳). یافته های رجبی (۱۳۸۹) نشان می دهد که دانشجویانی که چادر داشته اند، نسبت به دانشجویانی که حجاب نامناسب داشته اند از حرمت خود و عزت نفس بالاتری برخوردارند.

پژوهش های بسیاری نشان داده است که زنان با تأثیر مثبت دینداری و پایبندی به رفتارهای مذهبی با افزایش سطح بهزیستی و سلامت روانی، بهبود بیماری های روانی و جسمی، مقاوم کردن افراد در برابر تنیدگی، اضطراب و افسردگی روبرو بوده اند (ماهونی و پاراگمنت، ۲۰۰۳؛ پاراگمنت و همکاران، ۲۰۰۱).

حجاب هم به عنوان یک رفتار مذهبی می تواند در سلامت روانی افراد مؤثر باشد. یافته ها نشان می دهد که بین نگرش به حجاب و اضطراب رابطه منفی معناداری وجود دارد (رجبی، ،۱۳۹۰ ص ۱۹۰). به عبارت دیگر، هر اندازه نگرش به حجاب در افراد مثبت باشد، اضطراب آنها کمتر است و برعکس، هر اندازه نگرش افراد به حجاب کمرنگ تر باشد، اضطراب بیشتر خواهد شد. سحر کاوندی و انتصار فومنی (۱۳۸۹) نشان دادند که بین حجاب و سلامت روانی زنان رابطه وجود دارد و پایبندی به حجاب، سلامت روانی زنان را به دنبال دارد.

مریم عظیمیان و سعید بهشتی (۱۳۸۸) دریافتند که حجاب موجب آرامش و امنیت زن می شود. راستمنش و همکاران دریافتند که بین حجاب اسلامی و افسردگی رابطه وجود دارد و افرادی که پوشش نامناسبی دارند، افسردگی بیشتری را تجربه می کنند (راستمنش و همکاران، ،۲۰۰۹ ص ۳۳۹). پژوهشی در بین دختران بنگلادش نشان داد، دخترانی که لباس های سنتی و مذهبی را بر لباس های غربی ترجیح می دهند، در آینده کمتر دچار آسیب های روانی می شوند (بوی و همکاران، ،۲۰۰۸ ص ۴۳۵).

منابع اسلامی هم بر رابطه بین پایبندی به رفتارهای مذهبی از جمله حجاب و سلامت روانی تأکید دارند. شهید مرتضی مطهری معتقد است که فلسفه پوشش اسلامی چند جنبه دارد که یکی از آنها، جنبه روانی است (مطهری، ،۱۳۹۰ ص-۴۳۳ ۴۳۴). عدم رعایت حریم بین زن و مرد، هیجانات و التهاب های جنسی را فزونی می بخشد و تقاضای جنسی را به صورت یک عطش روحی و خواست اشباع نشدنی درمی آورد. این امر سلامت روانی افراد جامعه را به مخاطره می اندازد.

قرآن کریم اهمیت و ضرورت حجاب را با تعابیری خاص به کار برده است. مثل « خَیْرٌ لَهُنَّ» (نور: ۶۰) و «أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَ قُلُوبِهِن» (احزاب: ۵۳) و «َأَزْکی لَهُمْ» (نور: ۳۰) و « فَلا یُؤْذَیْنَ» (احزاب: ۵۹). امیرالمؤمنین علی(ع) می فرماید «صِیَانَۀُ المَرْأَةِ أَنْعَمُ لِحَالِهَا» (نوری، ۱۴۰۸ق، ج ،۱۴ ص ۲۵۵)؛ پوشش زنان به حال ایشان سودمندتر است. از سوی دیگر، همانطور که پژوهش ها نشان می دهد، پایبندی به حجاب با تصور از خود رابطه دارد و افرادی که تصور از خود بهتری دارند، از سلامت روانی بیشتری برخوردارند و به طورکلی پایبندی به مذهب و رفتارهای مذهبی، به زندگی انسان معنا می بخشد و سلامت روانی را به ارمغان می آورد (باقری و همکاران، ۱۳۹۰). از این رو، پایبندی به حجاب به عنوان یک رفتار دینی در سلامت روانی افراد نقش مثبت دارد.

منابع:

باقری، مسعود و همکاران، ،۱۳۹۰ «رابطـه دینـداری و ابعـاد شخصـیت بـا سـلامت روان معلمـان شهرسـتان رودان»، مطالعات اسلام و روانشناسی، سال پنجم، ش ،۹

رجبی، عباس، ،۱۳۹۰ حجاب و نقش آن در سلامت روان، چ هشتم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

عظیمیان، مریم و سعید بهشتی، ،۱۳۸۸ «بررسی فلسفه و قلمرو حجاب در اسلام و آثار تربیتی آن»، تربیـت اسـلامی، سال چهارم، ش۸

کاوندی، سحر و غلامحسین انتصار فومنی، ،۱۳۸۹ «رابطه حجاب با سـلامت روانـی و مصـونیت اجتمـاعی»، بـانوان شیعه، سال هفتم، ش ۲۵

مطهری، مرتضی، ،۱۳۹۰ مجموعه آثار، تهران، صدرا.

ملازمانی، علی و علی فتحیآشتیانی، ،۱۳۸۷ «تأثیر آموزش به شیوه ایفای نقش بر بهبود تصور از خود نوجوانان»، علوم رفتاری، دوره دوم، ش ۱

Bhui K, & et al, ۲۰۰۸, Cultural identity, clothing and common mental disorder: A prospective school-based study of white British and Bangladeshi adolescents, Journal Epidemiol Community Health, v. ۶۲ (۵), p. ۴۳۵-۴۴۱.

Brazos, P. R, ۲۰۰۳, Eve's Revenge: Women and a Spirituality of the Body, Michigan, Grand Rapids, Brazos Press. Gluck M. E, Geliebter A, ۱۹۸۷, Body image and eating behaviors in Orthodox and Secular Jewish women, Journal of Gender Specif Medicine, v. ۵۶, p. ۱۹–۲۴.

Mahoney, A., & et al, ۲۰۰۳, Religion and the Sanctification of Family Relationships, Review of Religious Research, v. ۴۴ (۳), p. ۲۲۰-۲۳۶

Orth, U., & et al, ۲۰۰۹, Low self-esteem is a risk factor for depressive symptoms from young adulthood to old age, Journal of Abnormal Psychology, v. ۱۱۸, p. ۴۷۲–۴۷۸.

Pargament, K. I., & et al, ۲۰۰۱, Religious struggle as a predictor of mortality among medically ill elderly patients, Internal Medicine, v. ۱۶۱, p. ۱۸۸۱-۸۵

Pina, R. A. R, & et al, ۲۰۰۵. Depression in urban Hispanic adolescents, The International Journal of School Disaffection, v. ۳, p. ۸–۱۴

Rastmanesh, R. & et al, ۲۰۰۹, Comparison of Body Dissatisfaction and Cosmetic Rhinoplasty with levels of Veil Practicing in Islamic Women, Journal Eatting Disorder, v. ۴۲ (۴), p. ۳۳۹–۳۴۵.

`