به گزارش پیام خانواده؛ آیین بزرگداشت خاقانی شروانی، دوشنبه یکم بهمن‌ماه با حضور غلامعلی حداد عادل، علی‌اشرف صادقی، محمود عابدی، امید طبیب‌زاده و محمدرضا ترکی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزارشد.

غلامعلی حدادعادل در این آیین درباره مقام و منزلت خاقانی، بیان کرد: خاقانی این عنوان را برای خود انتخاب کرده و می‌خواست این پیام را برساند که با زبان و ادب ارتباط دارد همانطور که دیگران با دنیای فانی ارتباط برقرار کردند. این مقام در شعر او هم مشخص است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اعلام اینکه آثار خاقانی شعر خواص است، افزود: اگر خاقانی شهرت کمتری نسبت به بقیه شاعران دارد به دلیل دشواری شعر او است، خاقانی را نمی‌توان کمتر از نظامی دانست. همه می‌توانند با شعر نرم نظامی انس بگیرند اما نمی‌توانند با شعر خاقانی ارتباط برقرار کنند.

اگر خاقانی شهرت کمتری نسبت به بقیه شاعران دارد به دلیل دشواری شعر او است، خاقانی را نمی‌توان کمتر از نظامی دانست. همه می‌توانند با شعر نرم نظامی انس بگیرند اما نمی‌توانند با شعر خاقانی ارتباط برقرار کنندوی با تشبیه شعر خاقانی به بنای تاریخی تاج‌محل توضیح داد: شعر خاقانی مانند یک بنای باستانی است، قصر باعظمت و باشکوه که می‌درخشد و عظمت دارد. شعر خاقانی مانند سنگ‌های نرم صیقل یافته‌ای است که دانه دانه روی هم قرار گرفته تا بنا ساخته شود، قافیه در شعر خاقانی تقارنی است که بین بنا و سر ستون‌ها مشاهده می‌شود، وزن شعر سنگینی بنایی است که سنگ به سنگ روی هم قرار می‌گیرد، ارتفاع بنا به طول قصیده است و مفاهیم را می‌توانیم به رنگ‌هایی که تلالو دارد، شبیه دانست. نور در شعر خاقانی چلچراغی از معنویت است که فضای شعر خاقانی را نورانی کرده است.

حدادعادل با تاکید بر اینکه در شعر خاقانی جهات گوناگونی وجود دارد، افزود: یکی از خصوصیات شعر خاقانی سروده‌ها و نظریه‌های اوست که احساس نیرومند شاعر را نشان می‌دهد که در شعر او نماد دارد. همچنین شاعر هر سفری که می‌رفته تاکید داشت که شعری بسراید و شاید واژه "رهاورد" نخستین بار توسط خاقانی به کار برده شد.

به گفته او یک خصوصیت دیگر شعر خاقانی فراوانی اصطلاح‌های مربوط به مسیحیت است زیرا مادر او نومسلمان بود و حتما از او آداب مسیحیت را آموخته بود، و از نزدیک با روم شرقی تماس داشت.

حداد عادل با اشاره به اینکه خاقانی به طبیعت علاقه زیادی داشت، ادامه داد: این شاعر اشعار خود را با صبح آغاز می‌کند، به همین دلیل او را شاعر صبح می‌نامند. هرقالب دیگری جز قصیده برای توان شعر خاقانی مناسب نیست و سنایی در لفظ و معنا به خاقانی از همه بیشتر نزدیک شده است.

فهم اشعار خاقانی دشوار است

علی‌اشرف صادقی با بیان اینکه خاقانی شاعر گردن کلفت بود، ادامه دارد: کسی نمی‌تواند با خاقانی کُشتی بگیرد و هر کسی از فهم اشعار او بر نمی‌آید. اطلاعات ما درباره خاقانی در نتیجه پیدا شدن منابع جدید، بیشتر شد.

عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به اینکه فهم اشعار خاقانی دشوار است، گفت: در ادامه اشاراتی را که برای فهم اشعار خاقانی لازم است، بیان می‌کنم. نخست اشاره‌های تاریخی است، دوم اشارات علمی است. اشاره‌های مرم‌شناختی، فولکلوریک و اشارات زبانی و لغوی در شعر خاقانی فراوان است. پژوهنده و مخاطب خاقانی باید اینها را بداند تا بتواند اشعار را درک کند.

خاقانی شاعری بی‌قرار است

خاقانی به حدی بی‌قرار است که زمانی که نتوانست از شهر خارج شود و به خراسان برود، برای کنترلش او را به زندان انداختندمحمود عابدی نیز با بیان اینکه بررسی شعر خاقانی نیاز به فرصت قابل توجهی دارد، گفت: ابتدا باید گفت اسم شاعر بدیل است یعنی تقریبا در زبان فارسی کم کاربرد است. اسم پدر او علی و شغل پدرش نجار بود و مادرش در قرن ششم طباخی می‌کرد. عموی خاقانی پزشک و فیلسوف بود. خود خاقانی در خدمت عمویش فلسفه را خواند این در حالی است که شعر با فلسفه مخالف است.

این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی با بیان اینکه عطار هم فلسفه خوانده بود، افزود: عطار نام منطق‌الطیر خود را از آثار خاقانی دریافت کرده است. البته لابد توجه داشت که ذهن خاقانی متمرکز بر پیامبر است.

به گفته او خاقانی در قرن ششم شعر و نثر به زبان عربی دارد. عجیب است که در آثار نظامی اثری از آثار خاقانی نیست.

عابدی با اعلام اینکه خاقانی شاعری بی‌قرار است، افرود: معلوم نیست خاقانی در جست‌وجوی چیست. خاقانی همیشه آرزوی سفر به خراسان را داشت. خاقانی به حدی بی‌قرار است که زمانی که نتوانست از شهر خارج شود و به خراسان برود، برای کنترلش او را به زندان انداختند.

اشعار خاقانی وزن کامل دارد

امید طبیب‌زاده نیز در بررسی اشعار خاقانی، بیان کرد: تا حدود اواسط قرن ششم، بعد از سرودن اشعار سنایی و خاقانی که وزن کامل دارد، وزن شبه‌دوری کنار گذاشته می‌شود و از شعر با وزن دوری استفاده شد.

عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: وزن دوری به تدریج‌ جای وزن شبه‌دوری را گرفت و امروز از هیچ‌کدام خبری نیست.

به گفته او وزن دوری به وزنی می‌گویند که یک بیت در آن از دو قسمت تکرار شونده تشکیل شده است و گاهی کمیتی کوتاه اضافه در پایان پاره اضافه می‌شود. همچنین در این شعر پایان هر پاره لزوما منطبق بر پایان کلمه است.

طبیب‌زاده با اشاره به سیر ادبیات در ایران ادامه داد: هرچه از زمان خاقانی به زمان حال می‌رسیم، بسامد وزن شبه‌دوری کم و به بسامد وزن دوری افزوده می‌شود.

یکم بهمن روز درگذشت خاقانی است

محمدرضا ترکی با بیان اینکه خاقانی یکی از پر مجال‌ترین شاعران است، گفت: در نتیجه تلاش فرهنگستان زبان و ادب فارسی، یکم بهمن‌ماه به عنوان روز خاقانی، نامگذاری شد.

عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره جرایی انتخاب یکم بهمن به عنوان روز خاقانی، توضیح داد: درباره تاریخ درگذشت خاقانی اطلاعات متنوعی وجود دارد. او در ۲۱ شوال سال ۵۸۱ هجری قمری در تبریز چشم از جهان پوشید. به گواهی سه نسخه معتبر خاقانی، تاریخ سال، ماه و روز درگذشت خاقانی بیان شده است. این تاریخ موافق با ۲۱ ژانویه سال ۱۷۶ است.

به پیشنهاد فرهنگستان زبان و ادب فارسی، یکم بهمن‌ماه هر سال به‌عنوان «روز بزرگداشت خاقانی شروانی» به تصویب شورای فرهنگ عمومی و شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و به تقویم رسمی کشور در سال آینده افزوده خواهد شد.