به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده؛ زندگی زناشویی، تنها هم‌خانه شدن دو نفر نیست؛ بلکه آغاز سفری مشترک است با فراز و نشیب‌های بسیار. در این مسیر، آنچه باعث استحکام پایه‌های رابطه می‌شود، تنها گفت‌وگوهای صریح یا حل‌وفصل مشکلات نیست، بلکه «مهرورزی» به‌عنوان قلب تپنده این رابطه نقش کلیدی دارد. مهرورزی، هنری است که باید آموخت و تمرین کرد.

در آموزه‌های اسلامی و همچنین یافته‌های روان‌شناسی نوین، مهارت‌هایی برای ابراز محبت، احترام متقابل، حمایت عاطفی و ایجاد حس امنیت توصیه شده‌اند که اجرای آن‌ها می‌تواند زندگی مشترک را از تکرار و سردی نجات دهد. در این گزارش، به برخی از مهم‌ترین شیوه‌های عملی مهرورزی و آثار شگفت‌انگیز آن بر کیفیت رابطه همسران پرداخته‌ایم.

مقصود از مهرورزی، اظهار محبت و دوستی است. اظهار محبت و دوستی‌ها در روابط اجتماعی یک ضرورت و ضامن حفظ پیوندهاست.

این مسئله در روابط خانوادگی نیز بسیار مهم بلکه مهم‌تر از بعد اجتماعی‌اش است. اینک بعضی مطالب مهم مربوط به مهرورزی در روابط خانوادگی را بررسی خواهیم کرد.

۱. ضرورت مهرورزی در روابط همسری

مهرورزی در روابط همسری امری فطری است، زیرا خدای متعال میان همسران مودّت و رحمت ایجاد کرده است: «وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَوَدَّةً وَرَحْمَةً»!

(مودّت) به معنای محبتی است که اثرش در رفتار آدمی نمایان باشد، پس محبت امری درونی و مودّت امری ظاهری است. از این بیان درمی‌یابیم که تا وقتی زن و شوهر به فطرت پاک الهی باقی باشند، رابطه‌شان توأم با محبت و مهربانی است. از نظر اسلام، هرچه محبت بنده به همسرش افزایش یابد، بر ایمانش افزوده می‌شود.

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله مردان را به اظهار دوستی‌شان به همسر توصیه کرده، فرموده است: سخن مرد به همسرش که «دوستت دارم» هرگز از قلب همسرش بیرون نمی‌رود. در مقابل، زن نیز باید محبت خود را به شوهرش ابراز نماید. وی میان خود و شوهرش که با او توافق دارد، به سه خصوصیت نیازمند است، آراستگی، توجه به نیازهای همسر و اظهار عشق و علاقه‌ٔ به او. زن دوست‌دار شوهر بیش از آن‌که عشق و علاقه‌ٔ خود را به زبان آورد، محبت خود را در دل می‌پروراند.

عشق‌ورزی عملی است خالصانه برای اجرای محبت به همسر؛ آدمی که خدا را دوست دارد، پیش از اشخاص باید توجه داشته باشد که مهرورزی به همسر توصیه سیره‌ٔ اهل بیت علیهم‌السلام بوده است. در سروده‌ای منسوب به امام علی علیه‌السلام درباره‌ٔ همسرش حضرت زهرا علیه السلام چنین آمده است: فاطمه دوستی است که نظیری ندارد و برای غیر او در دل من جایی نیست. فاطمه دوستی است که تا جلوی دیده و جسم من غایب شد، اما یادش از دل من غایب نمی‌شود.

سیدالشهدا علیه‌السلام در سروده‌ای به همسر و فرزندش اظهار علاقه نموده و فرموده است: به جانت سوگند، خانه‌ای را که سکینه و رباب در آن است، دوست دارم. این دو را دوست دارم و همهٔ ثروتم را در این راه می‌بخشم و جایی برای ملامت هم نیست.

۲. پیامدهای کتمان دوستی در روابط همسری

کتمان دوستی‌ها و بخل در مهرورزی، به‌ویژه در روابط همسری زیان‌بار است؛ به همین دلیل اسلام به اظهار دوستی در روابط اجتماعی توصیه کرده است. در منابع حدیثی، بابی به اظهار دوستی به برادران دینی اختصاص یافته است. در ادامهٔ مطالب به برخی پیامدهای بخل در مهرورزی اشاره می‌شود.

الف) محرومیت عاطفی

انسان دوست دارد محبوب دیگران باشد و از اظهار محبت دیگران نسبت به خود لذت می‌برد؛ زیرا روح آدمی تشنهٔ محبت است و اگر از او دریغ شود مکدر و پژمرده می‌گردد. به این متن که یک بانوی محترم برای نگارنده نوشته است توجه کنید: «شوهرم اصلاً توجهی به من نمی‌کند. وقتی میاد خونه، فقط با گوشیش بازی می‌کنه. هرگز از من، به خاطر کارها و زحماتم تشکر نمی‌کنه. منو نمی‌بینه و احترامم در کار نیست... دیگه دارم دیوونه می‌شم». به‌طور طبیعی انسان به کسی تمایل دارد که از او محبت دریافت می‌کند. اگر کسی به همسر خود بخل بورزد و از اظهار محبت به وی دریغ نماید، این خطر جدی وجود دارد که به عشق‌ورزی‌های حرام و آمیخته با اغراض شیطانی روی خوش نشان دهد.

ب) گسستن تدریجی رشته دوستی

محبتی که آشکار نشود، سودی ندارد و به‌تدریج رنگ می‌بازد؛ در مقابل، اگر کسی دوستی خود را به دیگری را ابزار کند، به تقویت و رشد عواطف کمک می‌کند. در بعضی روایات با اشاره به این مطلب آمده است: «هنگامی که کسی را دوست می‌دارید، او را از این محبت آگاه کنید؛ زیرا این کار، محبت شما را محکم‌تر می‌کند». کسی که به دیگری اظهار محبت می‌کند، فرد مقابل به مهرورزی‌اش واکنش مثبت نشان می‌دهد و نیز محبتش را نشان می‌کند. در نتیجه، مهرورزی باعث تقویت دوستی می‌شود.

این مطلب از آیه ۱۹ سوره نساء قابل استنباط است. در قسمتی از این آیه خطاب به مردان چنین آمده است:

«وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِن کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَی أَن تَکْرَهُوا شَیْئًا وَیَجْعَلَ اللّٰهُ فِیهِ خَیْرًا کَثِیرًا»
و با آنان به طور شایسته رفتار کنید؛ پس اگر از آن‌ها (به دلیلی) کراهت داشتید، چه‌بسا چیزی خوشایند شما نباشد و خداوند خیر فراوانی در آن قرار دهد!

از این آیه شریفه می‌توان این‌گونه بهره‌برداری کرد که زنی که از او رضایت ندارید، ممکن است خیر فراوانی نصیب مرد شود؛ بنابراین تحلیل منطقی این مطلب آن است که خوش رفتاری با زن با وجود دلخوری، واکنش نثبت زن را در پی دارد و تداوم این روند، به تدریج موجب کاهش رنجش و تقویت محبت خواهد شد.

ج) اضطراب و ناامنی روانی

از نظر قرآن میان مهرورزی و آرامش رابطه وجود دارد. این رابطه از آیه ۲۱ سوره روم قابل استنتاج است. مطابق این آیه، خدای متعال برای انسان جفت آفریده تا مایه آرامش برایشان باشد و میانشان مودت و رحمت قرار داده؛ بنابراین، انس زن و شوهر از طریق مودت و رحمت برقرار می‌شود. کاهش تعامل عاطفی همسران با یکدیگر یا قطع آن با مهرورزی ناهم‌گون، آن را دچار بحران و مضطرب خواهد کرد.

۳. مهارت‌های مهرورزی

مهرورزی کار دشواری نیست؛ کافی است انسان اهمیت و تأثیر معجزه‌آسای آن را در روابط صمیمی درک کند. در این صورت از هر روشی برای مهرورزی و بَذل محبت بهره می‌برد. در ادامه، به مهم‌ترین روش‌های مهرورزی اشاره می‌شود:

الف) روش کلامی مهرورزی
ساده‌ترین راه مهرورزی استفاده از واژگان است. ما می‌توانیم از طریق کلمات به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم، احساسات مثبت یا منفی خود را به دیگران منتقل کنیم. مقصود از روش مستقیم این است که انسان به‌طور صریح به دیگری بگوید «دوستت دارم». در حدیثی از رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وآله آمده است: هر کس به برادر مسلمانش سخن محبّت‌آمیز بگوید، تا زمانی که در این کار باشد، فرشتگان پیوسته برایش آمرزش می‌طلبند، و خداوند نیز رحمت واسِع و فراگیر خویش را شامل حالش می‌کند. ایشان هم‌چنین مردان را به اظهار دوستی‌شان به همسرشان فراخوانده و فرموده‌اند: سخن مرد به همسرش که «دوستت دارم»، هرگز از قلب همسرش بیرون نمی‌رود. یکی از شیوه‌های مهرورزی آن است که انسان از کلمات استفاده کند تا به روش غیر مستقیم، فیزیکی همسرش تعریف کند، از کارهای وی قدردانی نماید، از استعدادهای او تمجید کند و...

ب) نقش زبان بدن در مهرورزی

زبان بدن در روابط صمیمی برای انتقال پیام و هم‌چنین ابراز احساسات مثبت یا منفی نقش ویژه‌ای ایفا می‌نماید. ما برای نشان‌دادن ناراحتی خود از کسی، او را روی برمی‌گردانیم، به وی نگاه نمی‌کنیم یا با چهره‌ای گرفته به او نگاه می‌کنیم. به همین ترتیب می‌توانیم از زبان بدن برای ابراز علاقه و احساسات مثبت نیز استفاده کنیم؛ مثل صدا، لحن‌صدا، حرکات چشم، حرکات دست، نحوه لباس پوشیدن، نوع نشستن، حتی... نزدیک‌شدن یا فاصله‌گرفتن می‌تواند پیامی مثبت یا منفی از ما به دیگری انتقال دهد. در روابط خانوادگی نیز می‌توان از زبان بدن برای ابراز احساسات بهره برد.

ج) روش‌های عملی مهرورزی

مقصود از مهرورزی به روش عملی، احسان یا نیکی‌کردن به فرد محبوب است. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نقل شده است که فرمود: «خداوند بندگانش را چنین سرشته است که هر کس به آنان نیکی کند، او را دوست بدارند و هر کس را که به آنان بدی کند دشمن بدارند». روش‌های مختلفی برای ابراز علاقه‌مندی به همسر وجود دارد که به بعضی از آن‌ها اشاره می‌شود:

یکم. توجه به نیازهای جنسی همسر: خلوت‌گزینی و تعاملات جنسی تأثیر فراوانی در محبت و صمیمیت متقابل همسران دارد؛ به همین دلیل، توجه به نیازهای جنسی همسر و پاسخ به انتظاراتش روشی مؤثر برای ابراز محبت به اوست. تأثیر خلوت‌گزینی و مهارت‌های آن را در جای خود به تفصیل بیان خواهیم کرد.

دوم. همیاری و مشارکت در کار منزل: تعاون یا مشارکت در کار منزل یکی دیگر از روش‌های مهرورزی است؛ برای مثال، مردی که برحسب شرایط همسرش در کار خانه یاری می‌کند، از این طریق محبت خود را نشان می‌دهد. در روایات فراوانی درباره‌ی مهرورزی شوهر با همسر در امور منزل وارد شده است که در جای خود بیان می‌گردد.

سوم. تکریم خویشان همسر: روش دیگر مهرورزی، تکریم و احترام‌گذاشتن به خویشان همسر به خصوص پدر، مادر، برادران و خواهران اوست؛ زیرا خانواده‌ی هر کس برای وی عزیز و ارزشمندند؛ به همین دلیل اهانت به آنان سبب دلخوری و در مقابل، تکریم و گرامی‌داشتن آنان باعث خشنودی خواهد شد.

چهارم. هدیه‌دادن: از رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله روایت است که به همدیگر هدیه بدهید، زیرا هدیه نفرت، کینه و دشمنی را از دل بیرون می‌کند. هدیه‌دادن در مناسبت‌ها به‌ویژه سالگرد ازدواج یا سال‌روز تولد همسر تأثیر بیشتری دارد. بهتر است از این مناسبت‌ها مراقبت کرد تا فراموش نشوند.

پنجم. سوغات از سفر: یکی دیگر از راه‌های نیکی به همسر با هدف مهرورزی، آوردن سوغات از سفر برای اوست. از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله روایت شده است که فرمود: «هرگاه یکی از شما به سفر رفت، در بازگشت هدیه یا سوغاتی برای خانواده‌اش به همراه بیاورد، و لو سنگ ناچیزی باشد.»

مهرورزی در زندگی زناشویی نه یک رفتار نمایشی، بلکه نیازی اصیل و راهبردی برای حفظ گرمای رابطه است. همسران زمانی می‌توانند در کنار هم بمانند که احساس کنند دیده می‌شوند، شنیده می‌شوند و دوست‌داشتنی‌اند. چه با کلام، چه با زبان بدن، چه با احترام به عزیزان طرف مقابل و حتی با یک هدیه کوچک یا همکاری ساده در امور خانه، می‌توان شعله محبت را زنده نگه داشت. اگر مهرورزی را به یک مهارت و تمرین روزانه تبدیل کنیم، نه‌تنها از بروز دل‌سردی، فاصله‌گیری و تنش جلوگیری می‌شود، بلکه عشق میان زوجین به بلوغی عمیق‌تر و پایدارتر خواهد رسید؛ عشقی که در آرامش روان، رضایت قلبی و رشد مشترک خانواده جلوه‌گر می‌شود.