به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده؛ در نگاه سنتی به خانواده، همواره پدر به عنوان نان‌آور اصلی و مادر به عنوان مدیر خانه و پرورش‌دهنده فرزندان معرفی شده است. اما تحولات اجتماعی، تغییر سبک زندگی و افزایش آگاهی عمومی در دهه‌های اخیر باعث شده نگاه‌ها نسبت به نقش پدر در خانواده تغییر یابد. امروز بیش از گذشته مشخص شده که مشارکت فعال پدر در امور خانه و تربیت فرزند، نه‌تنها باری از دوش مادر برمی‌دارد، بلکه سلامت روانی، عاطفی و حتی جسمی خانواده را تضمین می‌کند.
پدران و مسئولیت‌های خانوادگی: مروری بر نگاه‌های سنتی و نوین
برای سالیان متمادی، در بسیاری از جوامع از جمله ایران، نقش پدر به تأمین مالی محدود می‌شد و بسیاری از مردان حتی وظایف ساده خانه مانند شستن ظرف یا کمک در خواباندن کودک را دون شأن خود می‌دانستند. اما با ورود زنان به بازار کار و افزایش فشارهای روانی ناشی از سبک زندگی مدرن، نیاز به تقسیم عادلانه‌تر وظایف خانوادگی بیش از پیش احساس می‌شود.
دکتر زهرا قنبری، جامعه‌شناس خانواده، در گفت‌وگو با پایگاه خبری نمود خانواده می‌گوید:
«پدران امروز، دیگر تنها نقش نان‌آور ندارند. آنها باید همکار عاطفی مادر و الگوی رفتاری فرزندان باشند. در خانواده‌هایی که پدر در تربیت فرزند مشارکت دارد، احتمال بروز اختلالات روانی در کودک به شکل قابل توجهی کاهش می‌یابد.»
تحقیقات علمی چه می‌گویند؟
مطالعات متعدد داخلی و بین‌المللی نشان داده‌اند که مشارکت پدران در امور خانه و تربیت فرزند، با افزایش رضایت زناشویی، کاهش استرس، بهبود عملکرد تحصیلی کودکان و حتی کاهش خشونت خانگی ارتباط مستقیم دارد.
برای نمونه، پژوهشی که در سال ۲۰۲۲ توسط دانشگاه تهران انجام شد نشان داد کودکانی که پدران آنها در امور مراقبتی و بازی‌های روزمره مشارکت می‌کنند، عزت نفس بالاتر، اضطراب کمتر و تعامل اجتماعی بهتری دارند.
مشارکت پدر چگونه بر سلامت روان مادر تأثیر می‌گذارد؟
در بسیاری از خانواده‌ها، بار سنگین تربیت فرزند و مسئولیت‌های خانه به دوش مادران است که این مسئله می‌تواند باعث فرسودگی، افسردگی پس از زایمان و حتی کاهش کیفیت رابطه زناشویی شود. مشارکت پدر در امور خانه باعث می‌شود مادر حس کند تنها نیست و این حمایت عاطفی نقش مهمی در حفظ سلامت روان او دارد.
مریم.ف، مادر دو کودک ۳ و ۵ ساله، می‌گوید:
«وقتی شوهرم بعد از کار در خانه کمک می‌کنه، بچه‌ها رو می‌بره پارک یا تو کارای غذا و ظرف‌شویی شریک می‌شه، حس می‌کنم زندگی مشترک واقعی داریم. حتی رابطه‌مون هم بهتر شده چون احساس نمی‌کنم همه چیز روی دوش منه.»
مشارکت پدر در تربیت فرزند: سرمایه‌گذاری برای آینده
پدرانی که در سنین پایین کودکان، زمان کافی برای بازی، گفتگو، شنیدن دغدغه‌ها و آموزش مهارت‌های زندگی اختصاص می‌دهند، فرزندانی تربیت می‌کنند که در آینده از ثبات شخصیتی، قدرت حل مسئله و رفتارهای اجتماعی مناسب‌تری برخوردارند.
«پدری که فقط نقش مالی دارد، از تأثیرگذاری اصلی خود محروم می‌شود. بچه‌ها نیاز دارند احساس کنند پدرشان کنارشان هست، به حرفشان گوش می‌دهد، با آنها بازی می‌کند و در زمان‌های سخت حمایتش را از آنها دریغ نمی‌کند.»
نگاهی به تجربه کشورهای دیگر
در کشورهای اسکاندیناوی، مانند نروژ و سوئد، نظام‌های حمایتی از والدین به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که پدران نیز در مرخصی زایمان و مراقبت از کودک مشارکت فعال دارند. نتایج این سیاست‌ها نشان داده که مشارکت برابر پدران و مادران در خانه، منجر به افزایش سلامت روانی کودکان و کاهش تعارضات خانوادگی شده است.
در ایران چه باید کرد؟
اگرچه برخی باورهای سنتی هنوز مانع حضور فعال پدران در خانه هستند، اما نسل جدید مردان، خصوصاً دهه ۶۰ و ۷۰، تمایل بیشتری به مشارکت در خانه دارند. آنچه نیاز است، آموزش‌های فرهنگی، حمایت‌های قانونی و الگوسازی رسانه‌ای از پدران فعال و مسئولیت‌پذیر است.
نقش رسانه‌ها و نظام آموزشی در ترویج فرهنگ مشارکت پدران
رسانه‌های تصویری، شبکه‌های اجتماعی و نظام آموزشی کشور باید به صورت جدی به ترویج الگوهای موفق پدری بپردازند. فیلم‌ها و سریال‌هایی که نقش پدران را تنها به شخصیت‌های خشک، غایب یا صرفاً تأمین‌کننده مالی محدود می‌کنند، به بازتولید الگوهای سنتی کمک می‌کنند.
همچنین پیشنهاد می‌شود:
-
آموزش مهارت‌های زندگی مشترک در مدارس و دانشگاه‌ها
-
برگزاری کارگاه‌های پدرانه برای آمادگی در برابر وظایف تربیتی
-
تقویت مرخصی‌های پدری در سیاست‌های کاری
جمع‌بندی
پدرانی که در امور خانه مشارکت می‌کنند و در تربیت فرزندان نقش فعال دارند، نه‌تنها همسران بهتری هستند، بلکه نسل سالم‌تری را پرورش می‌دهند. سلامت خانواده، به‌عنوان واحد بنیادین جامعه، در گروی این است که مردان از قالب‌های سنتی بیرون آمده و نقش‌های انسانی و عاطفی خود را در خانه بازتعریف کنند.
پدر بودن صرفاً به معنای نان‌آور بودن نیست؛ پدر بودن یعنی شریک بودن، حمایتگر بودن و الگوی زندگی بودن. خانواده‌ای سالم خواهد بود که ستون‌های آن، یعنی پدر و مادر، باهم این بنا را نگه دارند.