خانواده سالم، بستر شکل‌گیری ذهن‌هایی سالم است. در خانواده برای خود و فرزندانمان نیازمند محیطی آرام، همراه با شادمانی، گذشت، لذت و احترام هستیم. ما نیاز داریم که یکدیگر را ببینیم، بشناسیم، به حرف‌های هم گوش بدهیم و با هم گفت‌وگوی بالغانه داشته باشیم. اگرچه محیط جامعه هم سهم قابل توجهی در رشد فکری ما دارد، اما اولین و درونی‌ترین آموخته‌هایمان را در بستر خانواده فرا می‌گیریم.

به گزارش پیام خانواده مرضیه محمدی، مسوول آموزش مجمع ملی خانواده درباره «مهارت‌های ارتباطی در خانواده» گفت‌وگویی با ایکنا داشته که تقدیم مخاطبان می‌شود.

مرضیه محمدی، در خصوص اصول رابطه در خانواده، گفت: آنچه که می‌تواند رابطه بین دو نفر را خراب کند اضطراب است که معمولاً به مرور زمان رابطه‌های دو نفره دچار این چالش می‌شوند که برخی از آنها برای کاهش این استرس به سراغ رابطه مثلثی می‌روند، یعنی دست به اقداماتی همچون بچه‌دار شدن می‌زنند تا شاید بتوانند با استفاده از عوامل خارجی استرس خود را کاهش دهند.

وی افزود: این عامل سوم مانند سپر بلا عمل می‌کند، اضطراب بین زن و شوهر را از بین نمی‌برد بلکه فقط عامل سوم را تحت فشار روحی قرار می‌دهد، ایجاد عامل سوم راه مناسبی برای از بین بردن اضطراب نیست بلکه طرفین باید مهارت حل مسئله را فرا بگیرند، چرا که هسته رابطه زناشویی آرامش است که با حل مسئله می‌توان به آن رسید.

گوش دادن فعالانه و کاهش اضطراب در رابطه

محمدی در خصوص گوش‌دادن فعال به عنوان یک راه حل برای کاهش اضطراب در رابطه طرفین اظهار کرد: یکی از راه‌حل‌های اثربخش در کم‌کردن اضطراب، گوش‌دادن فعالانه است که باید شرایط آن رعایت شود؛ اولین عامل نقل به مضمون نکردن است، یعنی کلام یک نفر را معنا نکنیم تا قضاوتی در ذهن طرف به وجود آورد بلکه سعی داشته باشیم که به خود کلام گوش دهیم و اگر هم معنا کردیم از طرف صحت برداشت را جویا شویم.

وی ادامه داد: یکی دیگر از شرایط گوش دادن فعالانه تصریح کردن معنای آن حرف است یعنی بررسی کنیم ببینیم آیا طرف مستقیم حرف‌های ما را می‌فهمد یا خیر اگر پیام به صورت غیرمستقیم به طرف برسد ممکن است باعث منحرف شدن گفت‌وگو شود.

بازخورد گرفتن در رابطه، مقدمه همدلی است

محمدی با اشاره به لزوم بازخورد گرفتن و دادن در گفت‌وگو اظهار کرد: وقتی مشغول صحبت کردن هستیم کمی مکث کنیم و از طرف بازخورد بخواهیم برای اینکه مطمئن شویم آیا طرف حرف‌های ما را شنیده یا خیر، چرا که هدف از بازخورد گرفتن اصلاح و تأیید بوده و به نوعی مقدمه همدلی است.

وی با بیان شرایط بازخورد دادن صحیح، تصریح کرد: یکی از شرایط صحیح بازخورد دادن، بلافاصله بودن آن است یعنی در اولین فرصت به طرف بازخورد بدهیم تا فرد خود را اصلاح کند و یکی دیگر از شرایط آن خالصانه بودن آن است، یعنی دوپهلو حرف نزند و به حاشیه نرود، همچنین این بازخورد باید به فرد کمک کند و حال وی را بد نکند.

مسوول آموزش مجمع ملی خانواده افزود: داشتن تماس چشمی و نزدیک بودن به فرد نیز مهم است چرا که نگاه کردن در بیان مطلب در ایجاد حس بین طرفین نقش بسزایی دارد و در نهایت داشتن نشاط در گفت‌وگو خیلی مهم است، زیرا لبخندزدن گفت‌وگو را مؤثر می‌کند وقتی حالت لبخند داشته باشیم، هیجان شادی در ما ایجاد می‌شود و از آن‌جا که هیجانات مسری هستند این لبخند به طرف مقابل هم سرایت می‌کند، همانطور که قانون روانشناسان انگیزش و هیجان می‌گوید اگر شما ۳۰ ثانیه یک هیجان را به‌صورت عمدی به خودتان بگیرید، قلبتان آن هیجان را تجربه می‌کند زمانی که در هیجان مثبت هستید یادگیری، ارتباط و حرف زدن شما بهتر خواهد بود و مغزتان بهتر کار می‌کند.

شنونده فعال نبودن؛ معضل اصلی خانواده‌ها

این روانشناس خانواده در خصوص لزوم شنونده فعال بودن در خانواده گفت: یکی از بزرگترین معضلات این روزها در بین اعضای خانواده و روابط فردی شنونده فعال نبودن است، باید بررسی کرد که چه عاملی باعث می‌شود اعضا خانواده شنونده فعال نباشد و یکی از مشکلات اصلی در خانواده‌ها نیز انسداد شنیداری است.

وی با اشاره به منابع انسداد شنیداری اظهار کرد: دو عامل باعث انسداد شنیداری می‌شود؛ اول اینکه فرد از ابتدا اصلاً شنونده خوبی نبوده، دوم اینکه فرد از یک جایی احساس، فکر و رفتارش تغییر کرده و با خودش تصمیم گرفته که در این زمینه با اعضای خانواده‌اش همراهی نکند.

قبل از گوش دادن در رابطه، قضاوت نکنیم

محمدی با بیان عوامل انسدادهای شنیداری، گفت: اولین عامل انسداد شنیداری ذهن‌خوانی است یعنی فرد قبل از گوش‌دادن قضاوت می‌کند و سیستم دفاعی و گوش‌ندادن وی فعال می‌شود دیگر عامل قضاوت‌کردن است، وقتی فردی اول گفت‌وگو قضاوت می‌کند پس دلیلی برای گوش‌کردن ادامه آن هم ندارد.

وی ادامه داد: مرور کردن آن ویژگی‌های طرف در ذهنمان باعث می‌شود متوجه بقیه صحبت‌های طرف نشویم و خود را آماده جواب‌دادن می‌کنیم، تحریف کردن یکی دیگر از عوامل انسداد شنیداری است، به عبارت دیگر قسمت‌هایی از صحبت‌های فرد را می‌شنویم و قسمت‌های دیگر را نمی‌شنویم که باعث ایجاد تحریف در سخنان طرف مقابل می‌شود.

محمدی با اشاره به عوامل دیگر انسداد شنیداری گفت: وقتی فرد صحبت می‌کند ممکن است طرف در رویاهای خودش باشد و توجهی به سخنان طرف مقابل نکند که این رویاپردازی ممکن است از عوامل بیرونی و یا درونی نشئت بگیرد.

وی افزود: پند و اندرز دادن به طرف مقابل، اختیار را از او می‌گیرد و پشت آن قضاوت وجود دارد و فرد اینگونه برداشت می‌کند که هوش و درایت کافی را نداشته است؛ افراد از ۱۲ سالگی که تفکر انتزاعی در آن‌ها شکل می‌گیرد از نصیحت کردن خوش‌شان نمی‌آید.

در ارتباط به بیراهه نروید

محمدی در خصوص دیگر عوامل انسداد شنیداری، ادامه داد: بیراهه رفتن یکی دیگر از عوامل انسداد شنیداری است. بیراهه رفتن در ارتباط یعنی، کسی دارد درباره چیزی توضیحی می‌دهد، اما طرف مسیر خود را تغییر می‌دهد و وارد یک فضای دیگر می‌شود و اصطلاحاً باعث درآوردن لج طرف می‌شود و حتی خود را در برخی مواقع به نفهمیدن می‌زند که همین امر باعث انسداد شنیداری می‌شود.

مسوول آموزش مجمع ملی خانواده افزود: برخی مواقع افراد حق به جانب و یا تسلیم هستند، حق به جانب بودن یعنی، چون طرف فکر می‌کند حقی از فرد زائل شده دیگر شنونده بودن فایده ندارد که این یک سوی ماجرا است، از سوی دیگر فرد در گفت‌وگو دچار پذیرندگی افراطی است، به عبارت دیگر هر چه طرف بگوید او اطاعت می‌کند.

۴ پایه ارتباطی خانواده سالم

این مشاور خانواده در خصوص پایه‌های ارتباطی موجود در خانواده گفت: خانواده‌ها به طور کلی ۴ پایه دارند پدر به عنوان نقش پدری، مادر در جایگاه مادری، رابطه و صمیمیت که هر کدام از این ۴ پایه در خانواده وجود نداشته باشد کارکرد خانواده مختل می‌شود، اما نکته‌ای که باید به آن توجه شود صمیمیت و رابطه با یکدیگر فرق دارند یعنی ممکن است بین افراد رابطه وجود داشته باشد، اما صمیمیتی وجود نداشته باشد، حال به طور کلی صمیمت یعنی چه؟ یعنی من در کنار یک نفر بتوانم آرامش و اشتیاق داشته باشم.

وی ادامه داد: این ۴ پایه یاد شده در صورتی می‌تواند خانواده را تشکیل دهد که نقش‌ها و مرزهای افراد در آن روشن و مشخص باشند، چرا که خانواده یک سیستم است و نقش‌ها مهم هستند و هرگونه ابهام یا تداخل نقش‌ها باید مشخص شود، زیرا حرکت هر نقش موجب تأثیرگذاری بر کل خانواده می‌شود.

مهارت‌هایی که باید خانواده‌ها فرا بگیرند

محمدی با تشریح مهارت‌هایی که خانواده‌ها باید فرا گیرند، اظهار کرد: خانواده‌ها باید چندین مهارت را در زندگی یاد بگیرند یکی از آن‌ها مهارت‌های تعادل‌بخش خانواده است، یعنی مهارت‌هایی که باعث تنش‌زدایی در خانواده می‌شود و دیگری مهارت‌های تعالی‌بخش و اختلال‌زا است، به عبارت دیگر مهارت‌هایی که سطح خانواده را بالاتر می‌برند.

وی با بیان دو مهارت دیگر، گفت: مهارت تداوم‌بخش و انسجام‌بخش دو مهارت لازم دیگر هستند؛ مهارت تداوم‌بخش یعنی مهارتی که باعث پایداری خانواده و طولانی‌تر شدن عمر آنها می‌شود و مهارت انسجام‌بخش که روابط را محکم و تقویت می‌کند.

محمدی در پایان گفت: مهارت‌های ریز و بزرگ دیگری هم وجود دارد که خانواده‌ها اگر آنها را فرا بگیرند با تنش کم‌تری مواجه می‌شوند، مهارت ریز که از طریق سؤال، تذکر و مواجه کردن آموزش داده و درست می‌شود و مهارت‌های بزرگ هم با عمل کردن به دست می‌آید و نیازی به دانش ندارد مانند گوش دادن.

ادامه دارد...